Iedere winter komt deze vraag meer en meer bij me op. Mijn eerste paard heb ik op 14-jarige leeftijd gekregen (ja, rotverwende snotneus hier) van mijn ouders. Een schat van een 4-jarige Paint Horse merrie. Ze heeft eindeloos veel geduld met mij gehad maar takelde vanaf haar 11 jaar meer en meer af.

Ondertussen is ze nu 14 jaar mijn partner in crime, zij is er dit jaar 18 geworden, en geniet ze van een welverdiend pensioen toen na lang zoeken bleek dat haar straalbeentjes in beide voorbenen niet langer mee konden. Hoefkatrolontstekingen dus. We hebben nog een lange tijd enkel stapwandelingen gemaakt maar sinds een jaar of twee staat ze gewoon lekker lui te wezen op de weide.

In de zomer gaat het prima. Soms is het even opletten dat het gras niet al te hoog in fructaanwaarden staat, want dan loopt ze stokkreupel. Meestal is het snel opgelost met wat ontstekingsremmers en haar even op de paddock te laten.

De winters daarentegen worden moeilijker en moeilijker.

Over het algemeen kan ik eigenlijk niet klagen want als ze een stevige dip heeft, lukt het behoorlijk snel om haar opnieuw op te knappen. De huidige dip van nu, valt nog even af te wachten aangezien we wat nieuws proberen. Het enige nadeel is natuurlijk dat deze supplementen ook enorm veel geld kosten. Ze is niet mijn enige paardje, maar ze is wel mijn duurste. Desalniettemin is ze het allemaal waard - laat ik dat voorop zetten.

Verder is ze helemaal prima. Ze eet goed, vacht blinkt dat je ogen ervan prikken, ze is vrolijk als ze geen dipje heeft,.... Alleen komen deze dipjes vaker en vaker voor.

Vandaar ik hier ff wil luisteren wanneer het voor jullie genoeg was. Waar trokken jullie de lijn?

Wanneer de dipjes ervoor zorgen dat ze niet meer kan doen wat ze wil doen. Spelen met maatjes, rollen, een sprintje trekken,niet meer op kunnen staan etc.

Dit. Met als toevoeging: zonder pijn.

Mijn (halve) volbloed had al vanaf veulen af aan een aparte ademhaling. Ze werd gekscherend ‘snurkie of Knorretje’ genoemd.
Toen ik merkte dat zij moeite kreeg met haar ademhaling tijdens onze buitenritjes en vlot daarna ook in rust tijdens de warmere dagen, heb ik haar laten gaan.
Ze kon niet meer doen wat ze het liefste deed (veel en hard rennen) en daar lag voor mij de grens.

Bij mij waren het longproblemen en PPID. Oplossingen voor beide ziektes zijn het tegenovergestelde.
Toen er al langere tijd prednison in ging en ik me niet meer kon voorstellen dat de volgende winter of zomer geen lijdensweg zou worden voor mijn pony.

Mijn HKO paard heb ik in laten slapen toen ik zag dat hij eigenlijk de hele tijd ongemak had. Hij at nog, deed ook meestal wel vrolijk als ik er was. Maar hij was een echte pleaser en ik zag dat zodra ik weg was, dat hij zijn hoofd wel echt liet hangen (lang leve camera toezicht).
Een groot punt voor mij was dat hij altijd op een vaste plek mestte, dit was 20 m van zijn hooinet af. Hij liep dan in slakkengang daarheen, poepte en ging dan 20 minuten hangen op de poepplek voor hij weer terug liep. Menselijke interpretatie was dat hij echt moed stond te verzamelen om weer te bewegen. Dat hangen op de mestplek deed hij daarvoor niet. Ook het spelen met mijn veulen gebeurde alleen nog in stilstand, of met een paar passen stap.
Toen heb ik hem op pijnstillers gezet en na 2 dagen vloog hij weer in galop achter anderen aan. Dat is voor mij toen de reden geweest om te stellen dat hij zonder pijnstilling te veel ongemak/pijn had om normaal te functioneren en te doen waar hij blij van werd. Langdurig op pijnstillers was geen optie omdat zijn verteringsstelsel ook mankementen had.

Hij was niet duidelijk kreupel zolang hij op rust stond (hij stond wel raar op zijn benen om ze te ontlasten), keek vooral in spannende situaties nog heel helder en hij at nog goed. Mijn dierenarts gaf dus aan dat hij het te vroeg vond, maar heeft het wel voor me gedaan. Mijn stalhouder en ik stonden en staan volledig achter dat dit voor hem en ons het juiste moment was.

Ik heb er 1 gehad die bevangen was geweest, toevallig Quarter, die ook ups and downs had. De ups and downs werden in de loop van de jaren ook steeds meer, en toen ze 16 was heb ik de knoop doorgehakt. Zij kreeg niet eens echt supplementen maar haar elke keer weer door die diepe dalen zien gaan werd mij teveel. En het gekke voor een bevangen paard, zij deed het dus beter wel op gras dan niet op gras.
Weet je met een paard met mankement je blijft kijken of het nog goed gaat, maar daarmee maak je eigenlijk jezelf gek met "kan het nog" en "gaat het nog".
Die van mij had mss nog wel een jaartje langer gekund, maar voor mezelf wilde ik haar die downs niet meer aandoen. Een paard leeft in het nu, niet in morgen is de pijn mss wat beter.
Dus mijn instelling is nu ook, en ik heb er al een paar meer moeten laten gaan, zodra het mij teveel wordt is het ook over. Of ze nu mss nog wat langer zouden kunnen of niet. En dat is dus echt los van het geld wat ze kosten.
Ook nu hangt er hier weer 1 op dat randje. De dochter van het paard wat ik hierboven beschreef. Zij is nu 18 en heeft een waslijst aan mankementen. Kaak gebroken gehad, mist nu al 3 kiezen. Artrose en botontkalking in de kogel rechtsachter vanwege een chip die eruit gehaald is. En het ergste ze heeft chronische luchtwegproblemen. Ik kan wel van alles willen, en die dame heeft me echt al genoeg geld gekost met operaties voor dit en dat, maar beter wordt zij nooit meer. Zij heeft dus om meerdere redenen ups and downs, maar ik zie sinds een jaar dat de dame draak (en die bijnaam heeft ze niet voor niks) aan het veranderen is. Ik roep steeds ze wordt mild op dr oude dag, maar het is eigenlijk gewoon aftakelen. Omdat het zon karakterpaard is wil ik het haar gewoon ook niet aandoen dat ze zo aftakelt dat ze niet meer die draak van vroeger is die iedereen onder de duim had. Je kan nl wel van alles willen maar doe je het paard er ook een plezier mee. Van haar weet ik gewoon dat dat niet zo is. Pijn en niet meer dat kunnen wat vroeger wel ging is bij mij dus 1, maar geestelijk moet het ook nog goed in het koppie zitten. Zowel voor mij als voor het paard.

Nadat hij steeds zijn houding veranderde om zijn pijnlijke pootjes te ontlasten. In overleg met dierenarts nog even novacam / pijnstilling geprobeerd maar dat deed 0 en was het ook klaar. Hij was 23 jaar, bijna 21 jaar samengeweest.

Nog ontzettend veel verdriet van, en soms denk ik wel: "Was ik niet te vroeg"? Maar dan lees ik wat ik in die laatste dagen geschreven heb naar een vriendin en zie zijn foto's en dan weet ik weer zeker dat het de juiste beslissing was.

Bij de ene toen die pijn kreeg zelfs zonder belasting. Ging ook ineens heel snel naar echt kreupel en enorm boos op alles en iedereen, terwijl 2 maanden ervoor ik nog aan het rijden was zonder probleem (rekening houdend met zijn blessures) Bij de ander toen deze zich af ging zonderen van de kudde en niet meer gek deed. Die had eigenlijk eerder gemoeten, denk ik, maar het ging geleidelijk en ook nog goede periodes. Maar in de zomer, de beste periode voor hem, dus af zonderen en niet meer mee doen met de rest was wel echt duidelijk en dat konden we ook zien.(was wel lastig want periode ervoor leek beter te gaan, maar vooral als wij er waren)

Weer een ander was veel makkelijker. Die kreeg naast de blessures die ze al had een nieuwe. Daar hebben we nog revalidatie geprobeerd, maar bij controle waren 2 andere benen ook geblesseerd. Dat was dus klaar. De jaren ervoor waren wel goede en minder goede periodes, maar daar was 90 procent van de tijd goed.

Wanneer die dipjes een daginvulling zijn. Kijk eens per maand een dipje, ja, dat is nou eenmaal zo met ziektes, pijn, ongemak. Maar als zij nog blij oogt, zou ik niet zo snel haar laten gaan. Pas als een paard echt pijn vertoont, achter in een hoekje vaak alleen staat en zichtbaar(Want dat zie je echt wel, geloof me) niet meer wilt. Dat zou voor mij een teken zijn. Als een paard dat ene sprintje niet meer kan, maar de rest van de 23 uur lekker met de kudde loopt te grazen, tja, dan zou ik die keuze nog niet maken.
Maar dit is erg persoonlijk en voor ieder paard verschillend. Sommige paarden leven voor het rennen, spelen, etc, terwijl andere juist liever heel de dag in de schuilstal hooi knabbelen.

Ik vind het heel lastig om te bepalen. Over het algemeen wanneer een paard meer oncomfortabel is dan happy. En dat kan per paard verschillen. Sommige paarden werken zo graag dat het een hel voor ze is om ze stil te zetten. Andere paarden zijn nog heel gelukkig op pensioen.

Voor mij was het moment dat hij niet meer zonder pijnstilling zou kunnen. En toen knapte hij toch ineens weer op en heeft nog 4 jaar vrolijk verder geleefd. Afgezien van de tumor die hij toen kreeg, was hij nog helemaal gezond en happy. Ik wist al wel dat de tumor wel het begin van het einde zou zijn. Opereren was geen optie. Toen de tumor begon te bloeden, heel dun straaltje dat niet stopte, heb ik de DA gebeld en is hij een uurtje later ingeslapen.

Ik heb deze zomer de beslissing gemaakt bij mijn merrie. Ik twijfelde of ik er nog goed aan deed, ze was kapot en zou niet meer beter worden. De eerste keer op lappen maakte zo een duidelijk verschil dat ik al dacht, moet ik dit nog een keer willen? Precies op het moment dat ik heel erg aan het twijfelen was waar ik nou goed aan deed, vroeg de buurman die niets met paarden heeft of ze pijn had. De buurman wist niet dat ze kapot was, hij bekeek de paarden alleen heel veel. Hij was met pensioen en daardoor viel het op dat mijn paard iets anders deed als de rest. Het maken van de keuze viel heel erg zwaar en nog steeds is het voor mij erg moeilijk. Het punt dat je ga twijfelen doe ik er nog goed aan geeft eigenlijk al aan dat je het stiekem al weet. Heel veel sterkte TS welke beslissing je ook neem.

Dank voor het delen iedereen.

Momenteel ziet het er niet goed uit. Nieuw oplapmiddel heeft nog tijd nodig om goed in te werken, maar erg leuk is het niet om je paard stokstijf te zien bewegen en in stilstand de benen te zien optillen puur omdat ze last heeft. En dan nog wetende dat het eigenlijk zo'n taai paard is. Mijn ruin laat bij het minste ongemak een drama van jewelste zien, terwijl mijn lieve merrie zo taai is. Of wilt zijn.

Ik heb een tweetal dierenartsen (die overigens goede vriendinnen zijn) waar 'k terecht kan met vragen en die me ook zoveel mogelijk bijstaan. Beiden zeggen dat het nog geen tijd is; dat ze er nu nog niet aan zouden denken. Maar tja, het is wel ik die haar elke keer zo moet aanzien. Dit jaar heeft ze ook wel erg veel dipjes achter de kiezen gehad. Bleuh, wat een prutkeuze.

Ik heb een fjord van de manege waar ik heb gewerkt een pensioenplek gegeven bij ons aan huis. Hij mocht zo lang van zijn pensioen genieten zolang het kon. Hij was mijn vaste werkpaard op de manege, dus kende hem al dik 14 jaar.
Natuurlijk was hij al 'op' toen hij bij ons kwam.
Maar scharrelde nog vrolijk rond in de weide. Hij was blij met zijn welverdiende pensioen. Lekker in de weide scharrelen en paard zijn.
De kinderen zaten nog wel eens op zijn blote rug of met bbp. De aandacht die hij dan kreeg vond hij fijn. En een klein stapritje buiten kon ook nog prima.
Maar ineens ging hij hard achteruit. En kon niet meer zonder pijnstilling. We hebben het nog een hele tijd aangekeken.
Op een ochtend was ik in het kippenhok bezig en hoorde wat strompelen naar de waterbak. Ik keek naar de fjord en wist gelijk 'het is goed zo'. Het was een sterk gevoel.
Dat was op een vrijdag. We hebben dat weekend nog van hem genoten, extra verwend en maandag is hij ingeslapen. Hij was er zelf ook klaar mee. Hij is snel en heel rustig ingeslapen.


[ img ]

Dit zou voor mij al over de grens zijn, dus ik vind het jammer dat dierenartsen dan een ander advies geven.

Ik vermoed dat dit ook komt omdat dit bevriende dierenartsen zijn. Bel eens een niet-bevriende arts en leg het uit.

Het paard van een vriendin was ook op. Haar bevriende dierenarts wilde ook niet zomaar in laten slapen. Die wilde dit nog en dat nog proberen. Terwijl het paard echt op was. Mijn vriendin heeft het paard opgeladen naar een kliniek, 1 foto was voldoende, dier is direct ingeslapen.

Ik zou je ook adviseren om een niet bevriende dierenarts te vragen.
Lastige beslissing TS, dat wiebelen om te ontlasten zou niet te lang moeten duren.
Sterkte met je keuze!

Dit zou voor mij ook echt de grens zijn. Als een middel langer nodig heeft dan het paard achteruit gaat is het bij mij klaar

Ja dito hier. Als dat tijd nodig om goed te werken een paar dagen is, nog tot daar aan toe. Maar als dat weken in beslag neemt zou dat voor mij ook een reden zijn dan een andere DA te bellen voor een second opinion.

Voor mij zou het klaar zijn wanneer ik er alles aan doe om mijn paard goed te houden en ze alsnog het merendeel van de tijd niet met gemak of niet pijnvrij kan leven.

Om dit concreter te maken:
1. Er alles aan doen om mijn paard goed te houden
Een paard met een aandoening of blessure 'gewoon' de wei opgooien en klaar is in mijn ogen er niet alles aan doen. Een paard met een aandoening zal betekenen dat ik vaker en nauwer in contact zal moeten staan met bepaalde specialisten (dierenarts, hoefsmid, osteopaat,...). Het zal ervoor zorgen dat ik verschillende opties zal moeten proberen voordat ik het juiste management vind (speciaal hoefbeslag, hoefsmid vaker laten komen, supplementen,...). Het management zal waarschijnlijk ook intensiever worden en ik zal creatief moeten zijn in het verzinnen van oplossingen en zelfs creatiever in het voorkomen van problemen.

2. Het merendeel van de tijd niet met gemak kunnen leven
Natuurlijk ben ik geen voorstander van een paard dat dagelijks pijn heeft maar te laten rondlopen. Maar ergens ben ik er ook weer geen fan van om de natste en koudste periode van het jaar hierbij als maatstaf te nemen. Weinig oudere paarden of paarden met een aandoening/blessure komen altijd volledig zonder ook maar enig ongemak de winter door. Zeker gewrichten krijgen het in de winter net iets harder te verduren, dus een dipje is -jammer genoeg- best normaal. Is het meteen een reden tot levensbeëindiging? In mijn ogen niet. De algehele conditie van het paard, de lengte en de ernst van het dipje zijn daarbij bepalende factoren. Misschien komen we terug uit bij punt 1 en vergt de winter een nog intensiever management.

Hoe jij dit paard nu omschrijft zou ik persoonlijk eerst alles op alles zetten op punt 1. Ik vind niet dat je op dit ogenblik een paard omschrijft waarbij de levenskwaliteit zodanig achteruit is gegaan dat leven lijden is geworden.

Ontzettend moeilijk ts. Een second opinion zou zeker kunnen, maar ik denk dat dit niet heel erg nodig is, meer voor jouw gemoedsrust. Natuurlijk ben jij degene die je paard nu zo ziet, maar juist doordat je er zo dicht op zit is het lastig om objectief te blijven kijken.
Mijn pony heeft artrose. Precies wat gini zegt en dan als toevoeging bij punt 2, ik zie het als golven. De lente en zomer kabbelt t voort en gaat t wel. De herfst en winter kan t stormachtig zijn. En ja, als je daar middenin zit is t zwaar. Probeer te kijken van een afstandje, hoe hoog was de golf, hoe lang duurt/duurde het? Ik ben t zelfs een keer gaan bijhouden, goede dagen, neutrale dagen, slechte dagen. In mijn hoofd waren er veel meer slechte dagen, omdat dit gewoon zo moelijk is en veel indruk maakt. Ook merkte ik dat ik me er vaak drukker om maakte dan hij. Wat is een goede dag, als hij alles kan, of als hij blij rond stapt?
Mijn pony is nu 20 en ik heb m 18 jaar. Vorige week was ik super blij, want het ging zo goed, zeker in vergelijking met vorig jaar. Tot gister... Hij zakt verder door z'n koten dan ik gewend ben, kan draven, doet t gerust, maar ziet er niet uit (net als vorig jaar). Terwijl hij vorige week door de bak crosste. Hem maakt 't niet uit. Hij staat met z'n vriendinnetje in de paddock (niet meer bij de "grote" groep) en voor nu gaan wij weer lekker aan de wandel. Hij blij, ik probeer t per dag te bekijken. Dus ik herken je gevoel, maar let op dat je er dicht op zit, er veel gevoel bij komt kijken en t soms juist beter is om t even van een afstandje te bekijken.

Je moet je ook beseffen dat dierenartsen het vak zijn gaan doen om dieren beter te maken, niet om veel beesten in te slapen. Plus dat veel dieren zich bij de dierenarts nog een beetje oppeppen uit adrenaline. Het zijn hele kundige mensen die hard hebben gestudeerd, maar hun eerste instinct zal toch zijn om te kijken of er nog te genezen/verbeteren valt. Met acute aandoeningen met slechte prognose is het vaak makkelijker om goed advies te geven, maar die sluipende progressieve ziektes of mankementen die niet meer te genezen zijn zorgen vaak voor een lastig advies (is mijn ervaring in ieder geval).

Jij of je stalbaas ziet hoe het dier zijn dagen doorkomt, wat normaal gedrag is en of dat begint af te wijken. In het geval van progressieve gebreken of aandoeningen vind ik dat zwaarder tellen, soms valt er nog wel wat te lappen maar als het eindpunt hetzelfde is, is het aan jou of je dat nog wil aangaan.

Mijn idee is altijd dat jij jou paard het beste kent. Wat is normaal gedrag en wat wijkt af van dit patroon.

Mijn merrie was bijna 22 toen ik besloten heb om haar te laten gaan. Ze had al wat langer problemen met haar benen. Blijven bewegen was de oplossing. Daarnaast had ze steeds vaker last van een slokdarmverstopping. Toen mocht ze van de staleigenaar een tijd op het land (anders overdag paddock en 's nachts op stal). Ik was iedere dag bij haar en zag verandering in haar blik. Zo blij als ze voorheen was om in het land te staan, dat was er niet meer bij. Als ik haar een appeltje bracht at ze deze altijd snel op en was dan weer gevlogen (op haar eigen tempo). Toen bleef ze op een gegeven moment altijd maar wat bij mij om hangen, lekker zo'n appeltje, maar daarna? Het plezier was er af.
Het liep tegen de herfst, waardoor ze steeds meer binnen zouden moeten staan. Toen was het voor mij klaar.
Een vreselijk moeilijke beslissing, maar ik sta er nog steeds achter voor de volle 100%.

Luister naar wat jou gevoel je zegt, jij kent jou paard beter dan wie dan ook.

Ik denk hier ook de laatste 2 jaar steeds meer aan met mijn oude Fjord van 22. Ze oogt nog fit en happy dus ik probeer het nu nog een beetje van mij af te schuiven. Maar ik merk wel dat ik de laatste 3 jaar wat meer op zie tegen de winter.

Het zijn vaak allemaal kleine kwaaltjes die zich maar blijven opstapelen. Zo begon het bij mijn pony met een vermoeden van Artrose , met vorig jaar constant terugkerende en hardnekkige schimmelplekjes. Niet ernstig natuurlijk maar haar halve hoofd aan de zijkant was plots kaal schrok toen wel even toen ik haar uit de wei haalde.

Zolang haar gebit goed blijft ( ze heeft een top gebit hoeft voor nu maar 1x in de twee jaar naar de tandarts , de artrose nog enigszins zo blijft als het nu is en mevrouw nog steeds vrolijk naar het hek komt voor voer en goed op gewicht blijft ( in de zomer vaak ook wel een ding , in de winter zie ik haar liever wat dikker) is er voor mij nog geen reden om het op te laten houden. Ik heb nu een verzorgster voor haar en dat gaat hartstikke goed! Maar ze gaat soms ook graag nog met mij mee en dan is het net een onbeleerde 3 jarige Om de schimmel wat te voorkomen heb ik ook supplementen gekocht voor de weerstand , en voor nu ( even afkloppen) op het hoofd nog geen kale plekken.

Als de artrose te erg wordt of het gebit wordt zo slecht dan is het eerlijker voor een paard in mijn ogen om ermee te stoppen. Mijn pony is gek op eten , lekker in de wei staan met de kudde en gewoon lekker paard zijn. Zodra dat niet meer kan door een reden vindt ik het voor haar genoeg geweest. Ik ken ook wel mensen die een paard hebben wat alleen nog maar slobber kan eten , en eigenlijk veelte mager is.... Dat vindt ik persoonlijk niet heel eerlijk tegenover het paard.... De enige reden vaak waarom we iets zo lang mogelijk in leven willen houden , is omdat we zelf het afscheid nemen heel moeilijk vindt.

Ik stam altijd in mijn hoofd loslaten is ook houden van... maar als het moment er eenmaal komt lijkt het mij verdomd moeilijk moet ik zeggen... Ik probeer er nog niet teveel over na te denken al weet ik dondersgoed dat het moment ooit wel gaat komen...

Voor nu is het nog een fitte en vrolijke 22 jarige heel veel mensen zeggen regelmatig met name in de zomer dat ze echt nog geen 20 plus oogt. Maar mij beginnen nu heel veel dingentjes op te vallen helemaal met haar 3 jarige dochter ernaast. Het wordt nu echt een oma.


[ img ]

Bij mijn merrie was het klaar toen ze niet meer mee kon komen met de kudde en niet meer opstond na het rollen. Daarnaast zej de blik in haar ogen al genoeg…