Geplaatst Blog
Aleeneh met Kirah
Hallo allemaal! In mijn vorige blog vertelde ik een verhaaltje over hoe ik zelf ooit de horsemanship ingerold ben, toen ik mijn eerste eigen paard van veulen af aan een goede opvoeding mee wilde geven. We zijn inmiddels vele jaren verder en ik zit nog steeds in hetzelfde leerproces, alleen ben ik nu een heel stuk verder. Vandaag wil ik jullie iets vertellen over een van de belangrijkste dingen die ik geleerd heb sindsdien: het belang van je eigen energie en intentie. Dit is iets wat ik ervaren heb als een van de moeilijkste dingen om jezelf eigen te maken, maar tevens een van de belangrijkste.
Het paard als prooidier
Wij mensen staan best ver af van onze eigen natuur: we hebben allerlei technologie bedacht om ons leven makkelijker te maken en kunnen ons nauwelijks meer voorstellen hoe het is om ons eigen eten te zoeken en ons eigen hachje te moeten redden, voor onze eigen veiligheid te zorgen. Daardoor zijn we ook niet meer zo aangewezen op het lezen van elkaars lichaamstaal. Die leren we als kleine kinderen niet meer echt te lezen, en daardoor zijn we ons ook niet meer zo bewust van welke onbewuste signalen wijzelf de wereld in sturen.
Paarden daarentegen staan nog heel dicht bij hun oernatuur. Miljoenen jaren hebben zij geleefd als prooidieren, en zij hebben zo lang overleefd omdat zij feilloos de intentie van een naderend dier kunnen lezen. Een roofdier dat komt aanlopen zullen ze haarscherp in de gaten houden, klaar om te vluchten zodra het nodig wordt. Zodra het gevaar echt acuut wordt (het roofdier staat klaar om op ze af te rennen of springen) zullen ze het op een lopen zetten. Wij mensen zijn van oorsprong roofdieren, en geloof me: elk paard weet dit.
Sterker nog, veel mensen hebben de neiging om dingen te doen die typisch zijn voor een roofdier. Als een paard schrikachtig is, zullen ze extra voorzichtig op het paard aflopen (door een paard geïnterpreteerd als sluipen). We kijken ze graag recht aan en lopen graag rechtdoor op ze af, zo naar het hoofd toe. We willen graag op hun rug zitten, de plek waar roofdieren graag op aanvallen. We willen hun voeten kunnen optillen en vast kunnen blijven houden. Ik kan zo nog wel even doorgaan. Maar ondertussen knuffelen we ze ook het liefst helemaal dood, en dat is voor een paard wel heel tegenstrijdig.
Veel paarden voelen zich dus ambivalent ten opzichte van mensen. "Ze geven ons dan wel eten en ze knuffelen ons dan wel dood, maar je weet maar nooit......" Want tsja, de meeste mensen geven van zichzelf écht een enorme roofdiervibe af, zelfs als ze proberen dat niet te doen. Sceptisch zijn ten opzichte van roofdieren, dat is precies hoe ze al die miljoenen jaren overleefd hebben, dus ze zouden gek zijn als ze die spanning helemaal los zouden laten. Er zijn dus veel paarden op deze wereld die hun hele leven lang doorbrengen met minimaal een continu randje spanning en stress, die nooit helemaal durven loslaten.
Dit wordt nog verder verergerd door de ontzettende onoverzichtelijkheid van onze wereld. Paarden zien bijna 360 graden om hen heen, zodat ze in het wild de volledige prairie in de gaten kunnen houden. Elk dingetje wat ineens anders is dan anders, kan op die prairie naderend gevaar zijn. Elk steentje wat anders ligt is de moeite waard om in de gaten te houden. In gevangenschap leven ze echter niet op een prairie, maar vaak op een stal met andere paarden, paddocks, mensen, tractors, kruiwagens, emmers, honden, auto's, iemands rondslingerende poetsset, een mestboy hier en een pionnetje daar. En elke dag liggen die dingen weer allemaal op een andere plek. Je kunt je voorstellen wat een enorme hoeveelheid prikkels zo'n paard op een dag te verwerken krijgt, en van elk van die prikkels wil het paard in de gaten houden wat er mee gebeurt en of het potentieel gevaar kan opleveren. Ook dit brengt extra stress met zich mee.
Als ik om me heen kijk zie ik aan alle kanten paarden die niet in balans zijn. Paarden die niet goed met elkaar kunnen samenleven omdat ze bijten of trappen. Paarden met stalondeugden. Paarden die zich uit pure paniek laten vallen bij de hoefsmid. Paarden die mensen pletten tegen de stalwand. Paarden die er bokkend vandoor gaan tijdens het rijden. Paarden die het niet kunnen hebben om gescheiden te worden van hun kudde en die dan in paniek raken. Je kunt het zo gek niet bedenken, of het wordt veroorzaakt door angst en oncomfortabelheid in onze mensenwereld.
Energie en intentie
Ik zie het dan ook als mijn plicht om een paard te leren om te gaan met onze wereld, en niet alleen met onze wereld maar ook met mijzelf. Om dat effectief te kunnen moet ik héél goed kunnen omgaan met mijn eigen energie en intentie, en dit ook kunnen overbrengen aan mijn paard. Paarden communiceren vooral met lichaamstaal, en daarom wil ik dit ook met hen kunnen, want voor hen is dat de meest effectieve manier van 'praten'.
Om te zorgen dat jullie kunnen volgen wat ik precies vertel wil ik eerst even uitleggen wat ik bedoel met intentie en energie.
Intentie: Als ik wil dat mijn paard iets doet, kan ik hem dit duidelijk maken door middel van mijn intentie. Je kunt je voorstellen dat iemand heel vrolijk op je af komt lopen om je te begroeten, of dat iemand op je af komt lopen met de bedoeling om je kort en klein te slaan. Die twee mensen komen op een heel verschillende manier op je af lopen. Je kunt hun intentie precies aflezen uit de manier hoe ze aan komen lopen. Met je lichaamstaal kun je dus heel goed je intentie, je bedoeling, communiceren.
Energie: Op het moment dat je heel stil staat, lekker op één been tegen een hek aan te hangen, oogjes dicht genietend van het zonnetje, draag je een veel lagere energie met je mee, dan wanneer je heel gefocust op je doel afbeent. Energie is als het ware je focus, en die focus kun je gebruiken om je intentie over te brengen. Ik probeer energie me altijd te visualiseren als iets wat uit mijn lichaam straalt wanneer ik ergens op af loop, en wat ik weer in me opneem op het moment dat ik tot rust kom.
Paarden zijn zelf meesters in het gebruiken van hun intentie en energie. Zij weten precies het verschil tussen wanneer zij bij hun kuddeleider mogen komen, en wanneer ze moeten maken dat ze wegkomen. Het verschil is soms alleen maar een verandering in de gezichtsuitdrukking van het paard: iets strakkere neusgaten, een oortje dat draait, een boze blik. Het kan echter ook escaleren tot het op een ander paard afduiken, bijten en trappen.
Het beheersen van onze eigen energie en intentie is dus een heel goed hulpmiddel om te maken dat een paard begrijpt wat we bedoelen: we moeten zowel onze energie en intentie goed kunnen focussen, als ook weer helemaal kunnen uitzetten. Het belangrijkste hierin is dat we consequent zijn: je kunt geen verschil maken tussen "nu ben ik aan het trainen" en "nu zijn we lekker aan het chillen op stal dus nu hoeft het niet". Paarden raken namelijk heel verward door onze inconsistentie daarmee. Ik probeer dus heel duidelijk in mijn lichaamstaal te laten zien wat ik van ze wil, en hier ook altijd onderscheid in te maken. Als ik wil dat mijn paard achterwaarts gaat, neem ik niet alleen contact op zijn halstertouw, maar ik maak ook met mijn lichaamstaal en focus duidelijk dat ik wil dat hij achteruit gaat. Gáát hij dan, dan ontspan ik meteen in mijn lichaam, zodat hij weet dat dit de goede reactie was, en hij ook weer mag ontspannen. Als je dit al-tijd doet, zal je paard gaan begrijpen wanneer hij kan ontspannen, en wanneer hij alert moet zijn.
Lichaamstaal in de praktijk: Kirah
Het is wel leuk om hier een praktijkvoorbeeld bij te betrekken om te laten zien wat het met een paard kan doen als je duidelijk met ze kan communiceren in 'hun taal': lichaamstaal.
Ik werk momenteel met een merrie, Kirah, die toen ik met haar begon echt geen idee had van wat ze met mensen aan moest. Eigenlijk stond ze altijd "aan" zodra je haar uit de kudde haalde en ze was dus continu alleen maar gefocust op de kudde terwijl je met haar werkte. Ze zag je nauwelijks staan omdat ze je gewoon letterlijk niet aan kon kijken: ze was alleen maar de andere paarden in de gaten aan het houden. Als je haar losliet in de longeercirkel galoppeerde ze gestrest rondjes met haar staart over haar rug, compleet met buiging naar buiten omdat ze telkens naar buiten keek. In haar hoofd was het werken met mensen synoniem aan stress, spanning en soms zelfs paniek. Ze was in principe ook bereden, maar zodra je opstapte was ze een ontzettend bommetje en wilde ze alleen maar bokken.
Ik ben met haar eerst los gaan werken in de longeercirkel, omdat je daar het meest puur gewoon met lichaamstaal kunt werken zonder dat je meteen andere tools erbij nodig hebt zoals een halster en een touw. Ik gebruik met loswerken ook geen stemhulpen; ik communiceer alleen met mijn lichaam en energie. Het eerste wat ik dan van een paard wil, is dat ze mijn lichaamstaal gaan begrijpen. Dat begint heel simpel: ik bepaal alleen maar of ze links- of rechtsom gaat, door af en toe achteruit te lopen en haar te blokkeren, zodat ze omdraait. Langzaam aan probeer ik hier iets meer aan toe te voegen: stap twee is bijvoorbeeld dat ik ook met behulp van het verhogen of verlagen van mijn eigen energie invloed ga proberen uit te oefenen op het tempo.
Ik heb bij het loswerken met dit specifieke paard ook een onderliggend doel: ik wil dat ze gaat leren dat haar rustpunt niet bij de kudde daar is, maar bij mij. Ik bied haar dus regelmatig wanneer ik achteruit loop aan dat ze naar me toe mag komen, en als ze dat doet, mag ze bij mij (terwijl ik zelf ook "op rust" sta met mijn energie laag) even tot rust komen. Zodra haar aandacht weer bij mij weg is, bijvoorbeeld bij de andere paarden, stuur ik haar weer de cirkel op. Het belang van timing is daarbij enorm. Zo leert ze dat ze geen rust vindt door te focussen op de kudde, maar door bij mij te komen en haar focus op mij te hebben. Het kost me misschien drie sessies, maar vanaf dat moment heb ik niet meer een paard dat gestrest snurkend door de longeercirkel rondjes sjeest, maar een paard dat zodra ik haar los laat, mij meteen achterna loopt en ook als ik haar op de cirkel stuur haar aandacht bij mij houdt: een oortje blijft op mij gericht, ze neemt zelf buiging naar binnen aan en laat haar hoofd zakken en begint zelfs uit zichzelf al spanning af te vloeien.
Ik ben er van overtuigd dat ze zo veranderd is doordat ze is gaan begrijpen wat ik van haar wilde, en doordat ze ontdekte dat ik veiligheid bood in plaats van extra onveiligheid veroorzaakte. Het effectieve gebruik van lichaamstaal speelt daar een enorm grote rol in: want eindelijk begreep ze dat mensen haar iets probeerden te vertellen en dat je ermee kon communiceren. Ze begon te durven vertrouwen wat ik haar vertelde: dat het goed was bij mij en dat ze daarop kon bouwen.
Conclusie
Als ik wil samenvatten wat ik hierboven gezegd heb, kom ik eerst bij het belangrijkste punt: ik ben er van overtuigd dat het grootste deel van de problemen die mensen met paarden hebben veroorzaakt wordt door de spanning die paarden hebben als ze met ons werken. Die spanning komt omdat ze ons en onze wereld niet begrijpen, en omdat ze vanuit hun positie als prooidier moeite hebben om ons 100% te vertrouwen. Als we die spanning willen wegnemen moeten we met onze paarden communiceren op een manier die zij begrijpen: met onze intentie en lichaamstaal. Zo kunnen we ze uitleggen wat we van ze willen, en wanneer ze iets goed doen. Zodra paarden gaan begrijpen dat ze met ons kunnen praten met onze lichaamstaal, en dat onze intentie en energie bewust gebruikt wordt om hen signalen te geven, worden ze zó veel meer in tune met ons. Ze willen echt graag met ons praten, zolang wij maar luisteren en terugpraten.
Het is net hoe de situatie is. 
