Bokt.nl

**Geplaatst door de TopicStarter** : 13-09-08 09:13

Geen Westerse beschaving zonder paard

Geplaatst door de TopicStarter : 13-09-08 09:13

www.destentor.nl

Het paard was eeuwen de belangrijkste energieleverancier.
Het was vervoermiddel, last- en trekdier, oorlogs- en politiepaard en het speelde een rol in kunst en cultuur. Een Franse historicus heeft nu in een monumentaal werk het paard in ere hersteld als een belangrijke beschavingsfactor.

Daniel Roche is professor in de geschiedenis aan het befaamde Collège de France in Parijs. Hij werkt sinds jaren aan een trilogie onder de titel La Culture équestre de l'Occident. L'Ombre du cheval. Het pas verschenen eerste deel heet Le Cheval Moteur en dat zegt alles over het paard als motor van onze ontwikkeling in de periode van de zestiende tot de negentiende eeuw.

Aan de hand van fossielen is bewezen dat de eerste paardachtigen in Amerika aanwezig waren, maar om nog onbekende redenen verdween het paard in de ijstijd van het Amerikaanse continent. Tijdens zijn tweede reis naar de Nieuwe Wereld namen Columbus, en later ook de veroveraar Cortes, paarden mee en een deel daarvan verwilderde in het noorden tot de beroemde mustangs en in het zuiden tot de criollo's. Het domesticeren van het wilde paard tot huisdier was een zeer geleidelijk proces en begon waarschijnlijk in de periode van 4.000 tot 3.000 voor Christus in Azië en het Midden-Oosten. Het paard werd aanvankelijk als strijdros gebruikt en evolueerde later tot last- en trekdier.

Historicus Roche toont aan dat ontsluiting en kolonisatie van Amerika door de Spaanse conquistadores zonder het paard niet mogelijk was geweest. "Het paard is in de daaropvolgende vier eeuwen een beslissend element geweest in de stedelijke en economische ontwikkeling van Europa", stelt Roche. "Van een aanvankelijk aristocratisch monopolie evolueerde het paard tot een algemeen en populair huisdier. Ik beschrijf vooral de geschiedenis van het paard in Frankrijk, maar dat is grotendeels identiek voor alle Europese grootsteden."

Het paard was levend kapitaal, dat de mensen voortdurend aanpasten aan hun noden, door het fokken van uiteenlopende rassen voor verschillende taken. Geen huisdier was zo polyvalent als het paard. Het was tegelijkertijd transportmiddel, werkpaard in de landbouw en de bosbouw, in de mijnen en in de binnenscheepvaart. Het paard bracht irrigatiesystemen en zaagmolens in beweging, trok de schuiten in de kanalen en werd zelfs door garnalenvissers gebruikt in de ondiepe kustwateren.

En dankzij het koets- en postpaard werd snelle communicatie mogelijk.

In de renaissance begon in Europa de geschiedenis van de rijkunst. Men ging rijpaarden fokken en kruisen met Arabische volbloeden. Er werden maneges gebouwd en dat leidde tussen de zestiende en achttiende eeuw weer tot paardendressuur en hogeschoolrijden, met de vorming van ruiters en paardenmeesters. De Spaanse Rijschool was en is nog steeds een van de beroemdste. Het paard werd ook onderdeel van sport en ontspanning. Roche: "Men vergeet vaak dat het paard de afgelopen eeuwen de motor van de stedelijke ontwikkeling was, onze enige energieleverancier en enige vorm van mobiliteit. In de negentiende eeuw leidde dat tot verkeerschaos in grote steden. In het Parijs van de jaren 1830 zorgden duizenden ruiters, koetsen en karren voor verkeersongevallen met doden en gewonden. De wilde taxikoetsiers zaaiden terreur. In 1880 telde Parijs 78.800 paarden voor allerlei doeleinden, dat is

1 paard per 30 inwoners. Het kruispunt van Montmartre kreeg zelfs de reputatie van 'carrefour des écrasés', het kruispunt van de verpletterde voetgangers.

"Rond het paard ontstonden veel industrieën en nevenbedrijven. Er waren hoefsmeden en leveranciers van paardentuig als halsters, zadels, stijgbeugels, teugels, bitten en leidsels, allemaal aparte en gespecialiseerde beroepen. Koetsenmakers, scholen voor koetsiers, staljongens, telers en verkopers van paardenvoer vormden een enorme economische infrastructuur rondom het paard. Voor het paardenvoer werden uitgebreide landbouwoppervlakten rond Parijs aangelegd. De watervoorziening voor de tienduizenden paarden was een probleem, maar gelukkig was er de

Seine waar je dagelijks duizenden paarden kon zien drinken."

De paarden bepaalden zelfs voor een groot deel de urbanisatie van nieuwe steden en wijken in de kolonies en in de Nieuwe Wereld. Steden in het jonge Amerika en in Zuid-Afrika kregen brede straten met het oog op het gemakkelijk keren van koetsen, postrijtuigen en huifkarren.

Aan het begin van de twintigste eeuw nam de rol en het belang van het paard zienderogen af door de opkomst van stoommachines, auto's en elektriciteit.

Parijs telde in 1912 amper vijftigduizend paarden. Het monumentale encyclopedisch werk van Roche (niet altijd gemakkelijke lectuur, alleen de voetnoten bedragen al vijftig bladzijden) is een poging de rol van het paard uit de vergetelheid te halen en het paard te rehabiliteren als een waardevol historisch object, dat ten grondslag ligt aan de ontwikkeling van onze westerse samenleving.

Deel op Facebook Tweet Foutje gespot? Tip de redactie