Wat gaaf dat de geschiedenis daar nog leeft en dat je ooggetuigen hebt gesproken!

Ik vind dit zo heerlijk om te lezen.. krijg er gewoon kippenvel van.
Dankjewel dat je dit met ons blijft delen!

Heel tof om te merken dat het enthousiast ontvangen wordt. Dank voor jullie reacties!

Vandaag kreeg ik een berichtje uit het Duitse dorp dat we daar nog altijd een hot topic zijn.

Wat geweldig, die oude pientere dames, levende geschiedenis en stenen herinneringen.
Ik ben heel benieuwd wat je nog meer allemaal te weten bent gekomen!

Hahahaha! Wat goed dat jullie zo fijn ontvangen zijn en weer nieuw materiaal hebben!

Ik lees met kippevel mee. Bijzonder hoe mooi je ontvangen werd. Er is zoveel niet gehoord

13 augustus 2020 Steenwijk,

Hallo Yeme,

Tijdens onze terugreis vanuit Duitsland komen we de Liberation route tegen. Die route voert langs plekken die van belang waren bij de bevrijding in 1944/1945 door de geallieerde legers en gidst ons naar Ysselsteyn.



Ysselsteyn
Ysselsteyn is op het eerste gezicht een doodgewoon dorpje met iets meer dan 2000 inwoners. Niks bijzonders. Totdat je aan de rand van het dorp de afslag naar het bos neemt.
Diep verborgen in het Limburgse bos aan een achterafweggetje vind je de grootste begraafplaats in Nederland. Bijna 32000 zielen zijn hier ter ruste gelegd. Zielen die niet welkom waren op de gewone dodenakkers. Duitsers, SS'rs, NSB'ers, collaborateurs..... Maar ook kinderen, baby's en mensen die ze nergens anders kwijt konden. Gevangen in de dood, begraven op Ysselsteyn.

Als Sijbren in Nederland sterft, is dit de plek waar hij begraven zal worden. Ik vraag het me af Yeme, heb jij geweten dat Sijbren een NSB'er is? Had je een vermoeden? Een jaar samen optrekken in miserabele gevangenschap, transport, dwangarbeid en ontsnapping. Dan leer je elkaar wel kennen toch? Maar niets wijst erop dat jij of de gebroeders Lamein weet hadden van de achtergrond van Sijbren. Het enige wat telde is in leven blijven en thuiskomen.

Kinderen
Wanneer ik rondloop tussen de duizenden betonnen kruizen zie ik een begraafplaats met verhalen maar vooral met jonge levens die te vroeg zijn geëindigd. Zoals op iedere militaire begraafplaats is ook hier de gemiddelde leeftijd rond de 20 jaar. Opvallend veel kinderen van 16, 17 jaar. De laatste linie bestond uit jeugd in samengeraapte te grote uniformen. Als moeder van twee zonen van 19 en 20 jaar raakt me dat.

Een indrukwekkende plek voor contemplatie over wat goed/fout inhoudt. Een plek waar op inspirerende wijze wordt gewaakt en gewerkt aan verzoening over de graven. Ik denk dat je het wel had kunnen waarderen Yeme.
Vlak bij de gedenkplaats staat een carrillon van 25 klokken, gebouwd op initiatief van familieleden van de gevallenen. Ieder half uur klinkt de oproep tot vrede over de graven.

Een filmpje van deze bijzondere plek zie je hier: (Geluid aan) https://www.youtube.com/watch?v=8ADg6LeQP8s

Educatie
Bij de begraafplaats is een Jongeren Ontmoetingscentrum gebouwd waar gedurende het gehele jaar groepen jongeren uit binnen- en buitenland deelnemen aan themaweken. In de expositieruimte is veel informatie te vinden over hoe de Vrienden van Ysselsteyn hun steentje bijdragen aan bewustwording. Hun missie: "Nooit meer oorlog".

Nederland en Duitsland hebben de handen ineen geslagen. Het initiatief wordt gesteund door de gemeente Venray, Het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg en de Duitse Bundestag. Het centrum wordt ook gebruikt door de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, de Duitse oorlogsgravenvereniging die verantwoordelijk is voor de educatie en het onderhoud van de oorlogsbegraafplaats.

Wie eens in de buurt van Venray is, doet er goed aan om hier een kijkje te nemen. Het is zeer de moeite waard.

Hartelijke groet Cindy

[ img ]
Een van de klokken

[ img ]
Duizenden kruizen

Mooie post weer. Ik wist niet dat er zo'n grote begraafplaats is in IJsselsteyn.

23 augustus 2020, Steenwijk

Hallo Yeme,

Door Covid-19 zijn het gekke tijden. Wat voorheen normaal was is nu uitzonderlijk en andersom. In 2018, ver voor deze toestand, heb ik al eens stukje geschreven over mijn buurvrouw. Waarom zij de held van de straat is.
Nu, in deze tijden van afzondering en uitzondering, is zij nog belangrijker dan ze al was. Al denk ik niet dat ze dit doorheeft. Daarom deel ik het graag nog eens.

Levensgenieters
Al meer dan 20 jaar woon ik tegenover haar. De eerste 18 samen met haar man. Levensgenieters pur sang en zij geniet nu voor twee. Een luide rauwe Amsterdamse lach, een mening die niet onder de bank past, aandacht voor ieder die het nodig heeft en altijd helemaal zichzelf. Op de vrolijke momenten en ook op die waar het gemis de overhand krijgt.

Mijn huiskamer kijkt uit op haar tuin. Die is haar lust en haar leven. Een bloemenpracht en een vijver vol hitsige kikkers die de zomernacht bezingen. Haar tuinhekje grenst aan de straat recht tegenover mijn raam.
Ze heeft een hond, Teddy. Die rent enthousiast blaffend met iedere passant mee langs de heg helemaal tot aan het hekje. Het luidruchtige welkomstcomité. Want ieder die door onze straat loopt, met of zonder hond, stopt even bij dat hekje. Zij is er voor iedereen, altijd. Een praatje over het weer, de stad, het nieuws, persoonlijk verdriet of de hond. Haar tuinhek is een bushalte voor verbinding en contact.

Zie je mij?
Al van ver zie ik hoe de mensen die aan komen lopen al aan het begin van de straat hun pas versnellen en hun nek over de heg rekken om te kijken of ze er is. Om dan met een grote lach over te steken en een kwartier te ouwehoeren. Verkwikt en met lichte tred lopen ze daarna verder terwijl zij zich weer terugtrekt op haar plekje, de comfortabele stoel onder het afdak met haar hond naast zich op het matje. Totdat deze weer naar de heg rent en al blaffend de volgende verwelkomt.

Soms is ze er niet, en dat vind ik de mooiste momenten. Verscholen in mijn huis zie ik hoe iemand aan komt lopen, de pas versnelt, hals reikend over de heg tuurt en vol verwachting ter hoogte van het hekje komt. Eigenlijk weten ze het dan al. Het welkomstcomité was immers niet bij de heg en de stoel is leeg. De schouders zakken naar beneden, de blik keert terug naar de stoep en met iets minder lichte tred lopen ze verder.

Geen praatje vandaag. Geen verbinding.

Ik zie jou
Zou ze weten hoe belangrijk ze is voor onze buurt? Ik betwijfel het. En dus schreef ik op een kaart wat ik iedere dag zie, ook wat er gebeurt als ze er niet is. Hoe belangrijk ze is voor onze buurtgemeenschap en wat haar tuinhekje, onze bushalte, betekent. Die kaart stopte ik op een avond laat in haar brievenbus zodat ze 's morgens een cadeautje zou hebben bij haar ochtendkrant. Het was mijn kans om haar te schenken wat ze iedere dag zelf weg geeft. Gezien en gewaardeerd worden om wie je echt bent.

Die ochtend probeerde ik steels langs haar hekje te fietsen om mijn trein te halen. Ik was al laat. Ze stond er al nog voordat ik mijn oprit af was. Zelfs de hond lag nog op het matje. Het werd 2 treinen later en dat was ok. Soms is tijd nemen voor elkaar het meest kostbare wat je kan geven.

Hartelijke groet, Cindy

[ img ]

28 augustus 2020, Steenwijk

Hallo Yeme,

Het is moeilijk om niet alles te willen vertellen. Iedere vraag levert één antwoord en vijf nieuwe vragen op die weer leiden naar nieuwe verhalen. Voor ik het weet raak ik verstrikt in al die verhalen, verdwaald in een jungle van menselijk leed dat het verdient om gekend te worden. Ja Yeme, ook jij bent zo'n zijspoor dat is uitgegroeid tot een eigen hoofdlijn. Zoveel gezichten, zoveel verhalen, zo weinig tijd.
Kiezen uit de verhalen is als het boven water halen van gezichten, waarna sommige in de zon mogen blijven. De meeste laat ik echter weer afzinken in het troebele verleden.

Schiedamse weg
Wanneer Sijbren begin 1943 door zijn oude NSB-vriend W.R Van Haga wordt gevraagd voor een positie bij de Zeereddingsdienst twijfelt hij geen moment. Dit aanbod had op geen beter moment kunnen komen na zijn ontslag bij rederij de Stãnfries enkele weken eerder. Met vrouw en vier kinderen verhuist hij van Leeuwarden naar Vlaardingen. De eerste paar maanden zitten ze in pension maar al gauw komt er een aanbod voor een bovenwoning op nr 71 aan de statige Schiedamseweg en op 27 februari 1943 trekken ze erin.

Een lange laan met in oudhollandse stijl gebouwde herenhuizen en villa's. Daar woon je op stand. Op nog geen 100 meter van nr 71 is in de Harmonie een Duitse commandopost ingericht. Er staat een wachtpost voor de deur en het is een komen en gaan van militairen op motoren of in auto's, 's Nachts wordt de Schiedamseweg aan beide zijden van de Harmonie afgesloten. De straat is gevuld met de bezetter of diegene die haar goed gezind is.
Het gezin woont er nog geen vier weken wanneer ze een doodschrik krijgen. Amerikaanse bommenwerpers missen hun doel (de havens) en de bommen zwaaien af. Beide zijden van de Schiedamseweg staan in brand en huizen storten in. Nr. 71 ontspringt de dans. Foto: Schiedamseweg 71, 2020

Familie Katan
Levie Katan is een papierhandelaar en fabrikant van papieren zakken. Hij is getrouwd met Hendrika De Leeuw. Ze krijgen twee jongens: Julius en Jacob. Hendrika is geboren en getogen in Steenwijk, waar ik ook woon. Iedere dag fiets ik langs het oude Joodse kerkhof en zie ik de grafsteen van haar ouders staan. Gelukkig hebben zij de oorlog niet meegemaakt.
In 1932 verhuist het gezin Katan van Rotterdam naar de Lange Haven 106 in Schiedam en bouwt Levie daar een succesvol bedrijf op. Het gaat ze voor de wind. Na de bezetting ontkomen ze niet aan de maatregelen van de Duitse bezetter en Levie weet dat hoe langer ze blijven, hoe gevaarlijker het wordt. Wanneer aan de ene zijde van de Lange Haven een kringhuis voor NSB leden wordt ingericht en aan de andere zijde een kantoor van de Sicherheitspolizei, voelt Levie zich niet langer veilig genoeg om daar te blijven. Hij besluit in de herfst van 1942 met zijn gezin onder te duiken. Vanuit de onderduik probeert hij een weg naar het buitenland te vinden. Ze hebben familie in het neutrale Zwitserland. De familie Katan zit ondergedoken op de Schiedamseweg 71, in het hol van de leeuw.

Zwitserland
Bij de grootouders van Piet Byrman zitten vier Joden ondergedoken. Regelmatig brengt zijn moeder wat extra eten bij haar ouders. Een van deze vier Joden is de heer Kosman. Wanneer moeders op een avond wat vlees brengt vertelt grootvader dat Kosman de avond tevoren op bezoek is geweest bij de op de Schiedamseweg ondergedoken familie. Kosman is de Binnenweg op gegaan, de Lage Erfbrug over en zo naar zijn kennissen op de Schiedamseweg gelopen. Hij heeft het persoonsbewijs van grootvader mee als zijnde zijn persoonsbewijs. De moeder van Piet ontploft wanneer ze dit hoort.

Grootvader is klein, heeft grijs kalend haar, een snor en loopt mank. Kosman is een kop groter, loopt niet mank en heeft donker haar. Als hij wordt aangehouden, valt hij direct door de mand en zou hij zowel de onderduikers op de Schiedamseweg als die bij de grootouders van Piet in gevaar brengen. Kosman krijgt een stevige uitbrander van moeders en het duurt lang voor haar boosheid is gezakt.

Als het echtpaar Katan met hun twee zoons door verraad wordt opgepakt, loopt ook de familie Byrman groot gevaar. Hoe gevaarlijk dat was, beschrijft Piet Byrman:" Mijn opa kreeg op een dag uit Westerbork een brief van de zoon van de familie Katan. Hij schreef dat ze verraden waren en naar Westerbork afgevoerd. De familie Katan had contact met iemand gekregen die hen naar Zwitserland zou smokkelen, ze mochten al hun geld en sieraden meenemen. Op een morgen kwam er een auto met die verrader voor de deur en stapte de familie in, ze reden via het Marconiplein, de Mathenesserweg en de Mathenesserbrug en stopten net over de brug, want die kerel moest even sigaretten halen. Hij stapte uit en de Sicherheitsdienst stapte in."
Op de foto zie je de Mathenesserbrug over de Delfhavense Schie met op de achtergrond het Mathernesserplein waar de chauffeur stopte. (Collectie Stadarchief Rotterdam)

Levie en Hendrika Katan komen om in Auschwitz op 19 oktober 1942. Julius en Jacob sterven enkele maanden later op 28 februari 1943 in Auschwitz. Op dat moment trekt Sijbren net in de woning op nr 71.

Hartelijke groet, Cindy

[ img ]
Lange Haven Schiedam

[ img ]
Schiedamseweg nr 71

[ img ]
Mathenesserbrug over de Delfhavense Schie met op de achtergrond het Mathernesserplein waar de chauffeur stopte

Mijn opa en oma woonde in Schiedam tijdens de oorlog, interessant om over te lezen .

3 september 2020, Steenwijk

Hallo Yeme,

Het schrijven van dit boek brengt me op avontuurlijke plaatsen. Mijn meest recente aanwijzingen leiden me naar Cochamamba in Centraal-Bolivia. Nu houd ik er wel van om aanwijzingen achterna te reizen maar Cochamamba in Bolivia is toch wel wat ver. En nu met Corona ook niet handig trouwens.
Laat ik beginnen bij het begin.

Laag stamboeknummer
In 1933 raakt Sijbren in de ban van de nieuwe partij en hij sluit zich kort daarna aan bij de Nationaal Socialistische Beweging. Zó vroeg al lid zijn brengt later bepaalde voordelen met zich mee. Zo hebben de eerste duizend leden rechtstreeks toegang tot Mussert en kan men bij hem aankloppen voor hulp. Sijbren zit niet bij die eerste duizend, maar heeft wel een heel laag stamboeknummer. Dat nummer komt hem in 1944 goed van pas bij zijn rechtszaak en zorgt er voor dat via Mussert de advocaat Mr. A.J. Van Vessem ingeschakeld wordt. Van Vessem is persoonlijk raadsman en goede vriend van Mussert. Daar vertel ik je later nog wel eens over.

Oostfront
Sijbren bezoekt in de jaren '30 bijeenkomsten van de dan snel groeiende NSB en luistert gebiologeerd naar haar sprekers. Hier leert hij de Fries Wiegert Krikke kennen. In Wiegert vindt Sijbren een mede-idealist en ze kunnen het dan ook goed vinden. Stap voor stap omarmen ze het nationaal-socialistische gedachtengoed. Beide mannen zijn zeer actief binnen de beweging en tevens lid van de WA, de Weerbaarheidsafdeling. Hun echtgenotes staan pal achter hen en steunen de gemaakte keuzes.

Wanneer op 25 juni 1942 tijdens een opzwepende propagandasessie in de Harmonie te Leeuwarden de oproep klinkt om aan te melden voor het Oostfront, twijfelt het duo geen moment. Aanmelden!!!
Een maand later is er een groots afscheid en trots reizen ze op 30 juli 1942 in hun nieuwe SS-uniform naar Sennheim voor verdere opleiding. Na een paar weken training in Sennheim krijgt Sijbren een maagbloeding en wordt hij tot zijn grote teleurstelling afgekeurd. Nog geen vier weken na het feestelijke vertrek is hij terug in Leeuwarden. Geen moedige strijd aan het Oostfront voor hem.

In plaats daarvan probeert Sijbren zich nuttig te maken bij Frontzorg, een initiatief van Mussert om gezinnen van Oostfrontstrijders te ondersteunen. Gezinnen zoals de vrouw en dochter van Wiegert.
Daarnaast pakt hij zijn positie van walbaas terug bij rederij Stãnfries. Dat loopt niet helemaal soepel en na een aantal flinke escalaties krijgt Sijbren ontslag. Het is dan december 1942. De zoektocht naar een nieuwe baan zal hem enkele weken later naar Vlaardingen brengen.

Wiegert heeft de opleiding in Sennheim wel afgemaakt en is uitgezonden naar het Oostfront. In diezelfde december woedt er een grimmige strijd ten zuiden van Leningrad, nu Sint Petersburg. Met een langdurig beleg van de stad hoopt Hitler de stad uit te hongeren en tot overgave te dwingen. Het beleg start in september 1941 en eindigt met de Duitse terugtrekking in januari 1944. De slag om Leningrad gaat de geschiedenis in als één van de bloedigste van de Tweede Wereldoorlog met ontstellend veel slachtoffers. Wiegert zit op de eerste rang en vindt daar weinig idealisme vrees ik.

Sijbren woont net een paar weken met zijn gezin in Vlaardingen wanneer hij in maart 1943 in de VOVA (Volk & Vaderland, nationaal socialistische krant) een afschuwelijk bericht leest. Wiegert is gesneuveld aan het Oostfront, ten zuiden van Leningrad.
Zijn beste maat is er niet meer. Hij schrijft een lange emotionele brief aan Jacoba, de vrouw van Wiegert, waarin hij steun en soelaas biedt. Mocht zij of haar dochtertje ooit hulp nodig hebben, dan kunnen ze rekenen op Sijbren.



Jacoba is ook actief lid van de NSB en ik vraag me af hoe het haar is vergaan. Hoe heeft ze zich gered zo zonder haar Wiegert? Onderzoek levert weinig op en ik besluit het anders aan te pakken. Wanneer ik passagierslijsten van emigrerende Nederlanders doorneem kom ik interessante aanwijzingen tegen. Jacoba is vlak na de oorlog hertrouwd met timmerman Klaas en heeft een uitweg gevonden.

Cochamamba
Met een paspoort dat reeds in 1950 is verlopen weet Jacoba in 1952 een doorreisvisum te krijgen voor Brazilië. Haar nieuwe man Klaas gaat met haar mee, ook op een verlopen paspoort. Op de visumaanvraag geeft Jacoba aan zonder kinderen onder de 18 te reizen. Dat is vreemd.
Haar dochter, dan net 15 jaar, reist op een eigen visum. Op papier lijkt het alsof het meisje alleen de oversteek waagt. Op 28 juli 1952 reist het trio met de oceaanstomer 'Highland Chieftain' naar Rio De Janeiro. Zodra Klaas, Jacoba en dochter in Rio zijn aangekomen, reizen ze door naar hun eindbestemming: Cochamamba in Bolivia.

Volgens onderzoek zijn na de oorlog circa veertigduizend oud-nazi's naar Zuid-Amerika uitgeweken. Het merendeel woont in Chili, Argentinië, Brazilië, Paraguay en Bolivia, veelal ondergedoken in reeds lang bestaande kolonies van Duitse immigranten. Via de Rattenlijn vindt o.a. 'De slager van Lyon' Klaus Barbie een nieuw thuis in Cochamamba. In alle vrijheid woont hij daar meer dan 30 jaar onder zijn schuilnaam Klaus Altman. De Rattenlijn is de naam van de route die veel nazi''s gebruiken om na afloop van de Tweede Wereldoorlog van Europa naar Zuid-Amerika te vluchten. Naar verluidt weet ook Adolf Eichman zo zijn weg naar Cochamamba te vinden.

Wie zou Jacoba hebben geholpen met haar visum? Wat voor leven heeft ze opgebouwd in Cochamamba? In welke gemeenschap heeft ze haar plek gevonden? Vragen waar ik nu nog geen antwoord op heb. Het verhaal schetst een beeld van de gemeenschap waar Sijbren in verkeert, over de mogelijkheden binnen het Nazi-netwerk en de wijze waarop men elkaar helpt. Het vraagt om nader onderzoek. Reizen naar Bolivia is nu nog wat te ver, eerst terug de archieven in op zoek naar meer informatie.

Highland Chieftain
Op 28 juli 1952 schepen Jacoba, haar dochter en Klaas zich in op de Highland Chieftain, klaar voor een nieuwe toekomst in Zuid-Amerika. De oceaanstomer is in 1929 gebouwd door Harland & Wolf in Belfast. Na een aantal testvaarten is het 163 meter lange schip klaar voor de pendeldienst tussen Londen en Buenos Aires. De luxe 1e klas hutten zijn goed voor 150 passagiers, de 2e klas herbergt 70 passagiers en de 3e klas ruim 500. Die laatste groep heeft vast en zeker minder ruimte. In 1939 wordt het schip ingezet voor het verplaatsen van de troepen en raakt dan zwaar beschadigd tijdens een bombardement op Liverpool. Na de oorlog hervat de Highland Chieftain in 1948 opnieuw haar pendeldienst tussen Europa en Zuid-Amerika. Menig oud-nazi vaart met haar mee.

Albatros
In de vroege zomer van 1959 vervoert het schip een lading met levende have voor een dierentuin in Duitsland. Een deel van deze lading bestaat uit vogels waaronder een grote zeevogel, de albatros. Voor zeelui is de albatros een symbool van vriendschap. Je mag de vogel niet kwetsen of lastigvallen, dat brengt ongeluk. Er valt niet te spotten met het bijgeloof van een zeeman, dat blijkt al snel.
Vlak voordat het schip de haven binnenloopt, krijgt de albatros verkeerd voer en sterft hij. Het is dan ook geen verrassing dat bij het bereiken van de volgende haven Liverpool verscheidene zeelieden om hun geld vragen en ervoor kiezen aan land te gaan, overtuigd dat het schip vervloekt is.
Met een vervangende bemanning wordt de reis voltooid en eind 1959 wordt het schip verkocht aan de walvisvloot van Noorwegen. Daar begint de ellende pas goed.

Eerst zijn er een aantal problemen met de generatoren. Wanneer deze gerepareerd zijn blijkt er een pijpleiding olie te lekken in de drinkwatervoorraad. Vervolgens gaat de compressor van de hoofdmotor kapot waardoor de Chieftain enkele dagen op drift is.
Wanneer de compressor is gerepareerd, scheurt het roer op zo'n wijze dat ze op sleeptouw genomen moet worden naar de nabije haven van Montevideo voor reparatie. Tijdens het slepen explodeert de boiler ruimte en breekt er een heftige brand uit. Een aantal bemanningsleden verdrinken wanneer ze van boord springen om aan de vlammen te ontkomen. Volgens sommige zeelui gaat het om degenen die de albatros hebben gedood. Het schip is verdoemd.

De Highland Chieftain loopt ter plekke aan de grond en zakt langzaam dieper weg in de modder tot alleen nog de toppen van haar masten te zien zijn. Zo ligt ze jaren voor de haven van Montevideo, als een trieste schim van de majestueuze stomer die ze ooit was.

Hartelijke groet, Cindy

Oceaanstomer Highland Chieftain
[ img ]

Oproep voor het Oostfront
[ img ]

Ketelruimte ontploft, net gezonken
[ img ]

Mast boven water bij de haven van Montevideo
[ img ]

21 september, Steenwijk

Hallo Yeme,

Vandaag schrijf ik je over Jacob Hille. Hij is heel dicht bij je geweest, wist je dat? Slechts 450 meter. Jullie hebben ieder aan één kant van een veld gestaan zonder elkaar ooit te hebben gezien. Dat weet ik door een heel bijzondere tekening uit het oorlogsdagboek van Jacob, gekregen van de Duitse meneer Fuchs die via via had gehoord over mijn zoektocht. Fantastisch hoe wildvreemden in binnen- én buitenland zich inzetten en sterk maken om geschiedenis niet verloren te laten gaan. Om mensen te blijven herinneren en hun verhaal te vertellen.

Jacob
Jacob Hille is een timmerman uit Krommenie. In 1943, slechts 22 jaar oud, wordt hij door de Duitse bezetter afgevoerd en als dwangarbeider ingezet in een fabriek in Mainz Weisenau. Het is een hard en ellendig bestaan. Wanneer Jacob na de oorlog wordt gevraagd waarom hij toentertijd niet is ondergedoken zegt hij:



In maart 1945 wordt Jacob ingezet om bomschade in het centrum van Mainz te repareren. Als timmerman werkt hij voornamelijk aan kozijnen en het vervangen van ramen. Met weinig opties om te schuilen bij een luchtalarm was het geen pretje maar het is nog altijd beter dan werken aan het spoor.

Wanneer de geallieerden oprukken en te dichtbij komen wordt de groep dwangarbeiders van Jacob op 19 maart 1945 door de Duitsers verplaatst. Ze verlaten Mainz te voet en trekken naar het zuiden. Jakob Hille, die nog nooit een dagboek heeft bijgehouden, schrijft vanaf het moment dat hij Mainz verlaat alles op in een boekje met een rode kunstleren omslag. Na de oorlog zal hij dit boekje altijd bij zich dragen, waar hij ook gaat. Tja Yeme, op het moment dat Jacob begint te lopen ben jij met de hand bomkraters aan het vullen op het vliegveld van Babenhausen. Aan de horizon, daar waar de landingsbaan eindigt, tekent zich aan de hemel een oranje gloed af die niet meer weg gaat zodra de zon onder is. Jullie zijn dan nog 4 dagen en 68 kilometer van elkaar verwijderd.

Schnell, schnell....vort vort
Eerst naar het zuiden, naar Mannheim, maar daar stuit de groep op Amerikanen. Terug naar Mainz en wanneer ook daar de lucht oranje kleurt door brand en het geluid van inslaande bommen steeds harder klinkt, wordt Jacob met zijn groep de rivier overgedwongen naar het stadje Kahl am Main. Vandaar marcheren ze stroomopwaarts langs het riviertje de Kahl richting Mombris en slaan ze af richting Afschaffenburg. "Schnell, schnell....vort vort. Ruhe ist für faule Hunde"
Geen tijd voor een rustpauze, geen eten. Op kapotte schoenen, doorgesleten klompen, blote voeten. Blaren op blaren. De dorpelingen bekommeren zich om de haveloze groep die door hun straten schuifelt en stoppen hen snel wat te eten toe.

De geallieerden voeren het tempo op en bombarderen continue. De slag om Asschaffenburg begint vorm te krijgen en Jacob ontsnapt hier ternauwernood aan een granaatinslag, samen met zijn collega die toevallig ook Jacob heet. Geen rust, verder lopen. Sneller lopen. Vluchten voor de bommen van de bevrijder.

In het volgende dorp Straßbessenbach wordt Jacob samen met zijn naamgenoot overgedragen aan de burgemeester, tevens eigenaar van het restaurant 'Adler'. Deze vraagt de mannen om een bunker te graven in de berg achter zijn huis als beschutting tegen het naderende geweld. Jacob Hille legt hem uit dat de Amerikanen er zullen zijn nog voor zij een meter in de berg hebben uitgegegraven. Het is zinloos.
Thomas Arnold, een lokale timmerman én boer, neemt de Jacobs uiteindelijk mee naar zijn boerderij. Wanneer de mannen daar aankomen, is jouw groep net vertrokken op dodenmars naar het concentratiekamp Buchenwald. "Schnell, schnell....vort vort." Over 24 uur en 30 kilometer zullen jullie op nog geen 500 meter van elkaar af staan.

Spitfires
Zondag 25 maart, 15:30 uur. De Jacobs zijn nu één dag op de boerderij van Arnold en proberen zich nuttig te maken. Het is hier beter dan op alle plekken tevoren. Vriendelijke gezichten, eten en een plek om te slapen. Vanuit de hooischuur kijken ze uit over een glooiend grasveld met aan de andere kant een dichtbeboste heuvel, de Rehberg. In Nederland zouden we het een berg noemen maar daar is het slechts een heuvel van 350 meter hoog. Een lichte waas van vers groen kondigt de naderende lente aan.
Jij bent dan net samen met Sijbren en de gebroeders Lamein uit de dodenmars ontsnapt. Jullie verschuilen je in het bos op de Rehberg terwijl de rest van jouw groep beneden in het dorp opgesloten zit in een varkensschuur, in afwachting van de volgende etappe. Over de hoofdweg rijden Duitse konvooien af en aan om de frontlinie te bevoorraden. Uit het noordoosten klinkt dan het karakteristieke aanzwellende gejank van Spitfires.

Drie stuks zijn het. Om de beurt komen de kleine felle vliegtuigen naar beneden gedoken en storten ze hun bommen op het konvooi. Ze komen zo laag dat je duidelijk de gezichten van de piloten kan zien. Vrachtwagens staan in brand, soldaten vluchten het veld in en rennen richting het bos. Doden en gewonden liggen verspreid over de weg. In totaal voeren de Spitfires drie aanvallen uit. De eerste bommen leggen het konvooi stil, de tweede serie achtervolgt de soldaten door het veld en de derde treft doel in een schuur. De schuur van Arnold.

Jacob 2, die op een ladder staat, raakt ernstig gewond door een granaatsplinter. De dochter van Arnold is op slag dood, haar zoontje blijft ongedeerd. Jacob Hille helpt waar hij kan om de brand te blussen. Jij ligt samen met Sijbren en de gebroers Lamein verscholen in het bos, kijken uit over het veld en zijn getuige van de Spitfires, het bombardement, de vluchtende soldaten en de brandende schuur. Slechts 450 meter van elkaar gescheiden, ieder aan één kant van het veld.

In zijn dagboek beschrijft Jacob Hille die dag wat er is gebeurd en hij maakt een tekening van de situatie. Het is deze tekening die via meneer Fuchs bij mij terecht komt. Door de namen en duidelijke beschrijving is direct duidelijk waar dit zich afspeelt en kan ik, nu 75 jaar later, uitpuzzelen dat Jacob Hille en jij ieder aan één kant van een veld hebben gestaan. Hoe bijzonder is dat?

Wanneer de Amerikanen het dorpje bezetten, wordt Jacob 2 meegegeven om te worden verzorgd. Later probeert Jacob Hille hem terug te vinden in het nabij gelegen militair veldhospitaal maar hij heeft geen geluk. Het zal uiteindelijk tot oudjaarsdag 1945 duren eer de ouders van Jacob 2 de bevestiging thuisgestuurd krijgen dat hij is omgekomen. Tot op de dag vandaag is zijn graf onbekend.

Jacob Hille blijft tot augustus 1945 bij boer Arnold. Een Franse officier sommeert hem dan te vertrekken. Alle dwangarbeiders moeten Duitsland verlaten. Boer Arnold vergezelt Jakob met zijn fiets en achterop geknoopte koffer naar het treinstation waar hij begint aan de terugreis naar huis. Sindsdien is Jacob tot op hoge leeftijd ieder jaar teruggekomen naar de boerderij aan het glooiende veld tegenover de Rehberg. Eerst alleen, later samen met vrouw en kinderen. De band die tijdens het bombardement van de Spitfires ontstond is nooit verbroken.

Jullie waren zo dicht bij elkaar, Yeme. Zou het verschil hebben gemaakt als jullie elkaar hadden ontmoet? Misschien wel, misschien niet......we zullen het nooit weten.

Hartelijke groet, Cindy Hempenius

Drie Spitfires
[ img ]

De tekening van Jacob Hille
[ img ]

Wat schrijf je toch goed en hoe mooi is het om te lezen hoe levens elkaar raken.

28 september 2020, Steenwijk

Hallo Yeme,

Het leed mag dan 75 jaar geleden zijn, de pijn zindert nog steeds. Pijn die van generatie op generatie overgedragen wordt. Kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen. Zij dragen die oorlogspijn in hun hart. Vandaag komt er een boodschap binnen via Social Media. "Stop daarmee!"

Die woorden begrijp ik wel. Het doet me beseffen dat schrijven over echte mensen en wat zij mee hebben gemaakt pijnlijk kan confronteren. Dat het spreken of schrijven over NSB geen gewone kost is en dat ik die pijn niet terzijde mag schuiven. Het is mijn intentie om integer te vertellen, om oog te houden voor die pijn. Alle informatie komt uit documenten, procesverbalen, kranten, administraties, briefwisselingen, getuigenissen en interviews. Papieren woorden afgewisseld met de gevoelens van echte mensen. Om dat op papier te krijgen en recht te doen aan alle gebeurtenissen is iets wat ik erg serieus neem. De hoeveelheid documentatie is uitzonderlijk. Dat helpt maar maakt het niet makkelijker.

Naarmate ik Sijbren beter leer kennen door zijn brieven en verslagen, de lokaties bezoek waar hij is geweest en getuigen spreek....., des te meer besef ik dat de wereld niet zwart-wit is, politieke keuzes niet zwart-wit zijn, mensen niet zwart-wit zijn. Er is heel veel grijs en binnen dat grijs doen mensen hun stinkende best iets te maken van de tijd die ze is gegund op deze wereld.

Waarom dan een boek
Het verhaal van Sijbren is in eerste instantie die van een gewone man. Een Friesche schipper die een beter leven wil voor zijn kinderen en een weg ziet via de idealen van de partij. Een vurig idealist die uiteindelijk 10 jaar van zijn leven geeft aan diezelfde partij. Hij gelooft oprecht en staat voor de NSB en Duitsland, zelfs wanneer het hem zijn baan kost. Met zwarthandel helpt hij familie en vrienden aan eten, kolen, geld. Hij heeft zelfs geprobeerd zijn broer Dirk, mijn grootvader, te redden van de Arbeitseinsatz door zijn invloed aan te wenden.
Zijn verhaal is bijzonder omdat hij op de voorgrond aanwezig is in die eerste oorlogsjaren in Leeuwarden, in een sociaal NSB-netwerk verkeert dat later berucht zal worden, getuige is van een aantal historische gebeurtenissen en halverwege de oorlog in een concentratiekamp belandt met alle verschrikkingen die je kan bedenken.
Daar waar hij eerder alles in het werk stelt om zijn kinderen een betere toekomst te bieden, is hij dan machteloos. Het Duitsland waarin hij gelooft, blijkt een wolf in schaapskleren. Het enige wat dan nog telt is thuiskomen.

En hij was bijna thuis Yeme. Zo dichtbij. Omgekomen, samen met jou in die kippen- en varkensschuur terwijl jullie op zoek zijn naar iets te eten. En nee, het maakt voor jullie niet uit dat Sijbren lid was van de NSB. Het maakte niet uit in het concentratiekamp, niet tijdens de bombardementen, niet tijdens het delen van het schaarse eten en niet tijdens jullie vlucht naar huis. Samen met de gebroeders Lamein hebben jullie een pact gesloten om thuis te komen.
Sijbren is de enige met een gezin. Met zijn 40 jaar is hij de oudste met de meeste ervaring. Jullie zijn allemaal in de 20 en vrijgezel. De jongste van Sijbren is geboren toen hij gevangen zat aan het Wolvenplein in Utrecht en heeft hij nooit kunnen zien.

De verschrikkingen in Duitsland ondergaat hij met één doel voor ogen: naar huis! Uit de eerdere handgeschreven brieven tussen hem en zijn vrouw spreekt liefde, doorzettingsvermogen en veerkracht. Ze hebben samen voor hetere vuren gestaan en ook nu is er het vertrouwen dat het goed komt. Nadat jullie op transport naar Duitsland zijn gezet kan er niet meer worden geschreven en is er onwetendheid. Alles wat rest is hoop.

Die hoeven we niet
In eerste instantie worden jullie begraven op het kleine kerkhof tegenover de kapotgeschoten kerk, met uitzicht op het bos dat vijf dagen vrijheid bood in die vurige hel van bombardementen. Wanneer de Nederlandse overheid na een paar jaar opduikt om haar burgers naar een Nederlands ereveld over te brengen, wordt alleen jij meegenomen Yeme. Over Sijbren slechts de korte opmerking: "Die hoeven we niet."
Hier scheiden jullie wegen. Vanaf dat moment is Sijbren verdwenen, kwijtgeraakt in de administratie en ergens in Duitsland begraven in een anoniem graf. Op Ysselsteyn ligt men ook 'gevangen in de dood' maar dan tenminste nog met naam.

Het vinden van Sijbren was niet gemakkelijk en ik heb veel hulp gehad van de lokale bevolking en ambtenarij. Het Investigation Team van het Arolsen-Archiv heeft handmatig dozen vol doorgeakkerd en vindt de originele overlijdensakte, het Militaer Bundes Archiv blijkt nog een register van 'Umbeddung", herbegravingen, te hebben uit die regio. Het Rode Kruis komt met de originele overlijdensmelding van de gebroeders Lamein, de bewoners van Dörrmorsbach weten zich nog iets te herinneren. Lokale archivarissen hebben honderden kilometers gereden om op begraafplaatsen in de regio te zoeken. Er zijn heel veel mensen betrokken bij deze zoektocht. Al die puzzelstukjes komen samen en leiden naar één plek.

Tijdens mijn eerste reis in oktober 2019 blijken we de goede begraafplaats te hebben maar kan de Duitse overheid geen uitsluitsel geven over de lokatie van het graf. In de administratie is Sijbren onder een foute sterfdatum weggeschreven, 31-3-1945 in plaats van 29-3-1945. In de zomer van 2020, wanneer ik voor de 2e keer afreis, is het door de Duitse overheid geverifieerd en kan er na 75 jaar anoniem begraven te zijn eindelijk een naam op het graf van Sijbren. Wie nu online zoekt, kan alle documenten inzien en vindt bij zijn naam een rustplek. Daar ben ik trots op. Het zal nog een poos duren voordat de steen wordt vervangen, dus tot die tijd heb ik er maar een handgeschreven steen bijgelegd. Niemand hoort anoniem in de grond te liggen.

Hartelijke groet, Cindy

Graf Sijbren bij de boom
[ img ]

Een steen
[ img ]

Wauw wat kan je goed schrijven.

Alles in 1x gelezen.

Het is nog vroeg dus misschien gemist if het komt nog waarom is Sijbren gevangen genomen?

Dank je wel, het is fijn te weten dat mijn schrijverij met plezier wordt gelezen.

Waarom Sijbren gevangen wordt genomen is een bijzonder verhaal op zich waar ik later nog op terug kom
Laat ik het er voor nu op houden dat zijn slimme plannen verkeerd uitpakken en een kettingreactie op gang brengen zoals een sneeuwbal de berg afrolt.

Kippenvel. Alweer.
Wat heb jij een enorm fijne schrijfstijl

Oei ik vind je topic nu pas, erg interessant en ga dit op een later moment helemaal bijlezen.

2 februari 2021, Steenwijk

Hallo Yeme,

De kerstboom is weer opgeruimd, ruim drie-en-een-halve maand gestaan dit keer. Dat is wel een grappig verhaal.
Mijn jongste is sinds kort beroepsmilitair. Hij startte in 2020 met een pittige algemene militaire opleiding, de AMO. Op een gegeven moment, ergens in de zomer, had hij het zwaar. Om hem wat op te beuren grapte ik: "Nou jongen, als jij op 9 oktober binnenloopt op de kazerne en je AMO succesvol hebt afgerond, zet ik de kerstboom voor je op!" Tja, je raad dus wel wat er sinds 9 oktober in onze huiskamer stond te stralen.

Odessa
Jongste is enthousiast over zijn nieuwe baan en komt thuis met mooie verhalen. Zo ook over een majoor aan wie een Bronzen Leeuw is toegekend. Nu ben ik helemaal niet thuis in onderscheidingen dus dat moest ik even opzoeken. De Bronzen Leeuw krijg je niet zomaar! Daar is een daad van uitzonderlijke heldenmoed voor nodig.
Terwijl ik door de lijst met namen struin, valt mijn oog op de naam Ary Ligtermoet. Een bijzondere jongen, een bijzonder mens. Ary Gustaaf Leonardus Ligtermoet. Misschien heb je wel over hem gelezen in de krant, Yeme? Er is in- en vlak na de oorlog best veel over hem geschreven. Zijn graf ligt in Odessa, Rusland. Hij is de enige daar....

Moedig of onbezonnen?
Vader Ligtermoet uit Vlaardingen gaat aan de slag bij de Bataafse Petroleum Maatschappij (B.P.M.) en komt in 1918 in Nederlands-Indië terecht. Hij schopt het tot hoofd administratie. Onze Ary is geboren op 15 april 1919 in Tjimahi, Nederlands Oost-Indië. Na drie dochters eindelijk de gekoesterde zoon. De naam Ligtermoet kan worden doorgegeven. Het leven lacht hen dan nog toe en het gezin Ligtermoet hoort bij de upperclass op de sociëteit in het Nederlands-Indië van de jaren twintig.

Eind jaren dertig wordt ook daar het nieuws op de voet gevolgd. Wanneer de plannen van Hitler duidelijk worden, besluit Ary in dienst te gaan. Hij reist samen met zijn beste maat en klasgenoot Hans von Seydlitz Kurzbach af naar de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda om daar te worden opgeleid tot Cadet-Vaandrig Infanterie K.N.I.L.
Ary is koud vier dagen van de academie wanneer Duitsland binnenvalt.

[ img ]
Ary

De cadetten van de KMA worden in juni 1940 naar huis gestuurd, in afwachting van wat de Duitsers beslissen. Zestien van hen, merendeels cadetten wiens ouders in Nederlands-Indië wonen, blijven op de KMA achter. Ary en Hans horen hierbij.
Begin juli 1940 wordt aan de Nederlandse beroepsmilitairen een erewoordverklaring voorgelegd. Tekenen betekende verklaren dat je niet tegen het Duitse regime zal strijden. Het grotendeel tekent deze met de verwachting daarmee gevrijwaard te blijven van krijgsgevangenschap. Men kan tenslotte meer betekenen vanuit huis dan vanuit een strafkamp.

[ img ]
Hans (midden) en Ary (rechts)

Met de officieren van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) is het anders gesteld. In hun voorschriften staat dat het verboden is een dergelijke erewoordverklaring te ondertekenen. De meeste KNIL-officieren weigeren dan ook te tekenen. Ook het grotendeel van de 16 achtergebleven cadetten weigert. Ary, een stille ietwat verlegen jongen, heeft de verklaring in eerste instantie getekend maar scheurt dan zijn document voor de neus van de Duitse officier in stukken. De weigeraars worden in een apart lokaal gezet onder bewaking van de SS. Hevig geëmotioneerd stelt hij daar: "Waar ik mijn handtekening onder had gezet kan ik de Duitsers niet beloven" . Hij is dan net 21 jaar.
Dit levert een probleem op. De meeste weigeraars weten op voorhand dat ze niet tekenen en hebben een koffer bij zich met de benodigdheden. Ary heeft niets bij zich. Gelukkig biedt het raam van het lokaal uitzicht op het voorplein waar zich nog veel cadetten bevinden. Na enkele seintjes wordt er direct actie ondernomen. Tegen de tijd dat de groep wordt afgevoerd, heeft Ary zijn spullen. Op 16 juli 1940 voert de trein hen naar Duitsland, vanwaar de meesten ruim 5 jaar later weer terug zullen keren.

Een zak met vlooien
De groep bestaat uit een kern van dermate hardnekkige uitbrekers dat een Duitse officier over hen klaagt: " Het is gemakkelijker om op een zak met vlooien te passen dan deze groep bijeen te houden" . Na iedere uitbraakpoging worden ze verplaatst naar een nòg strenger bewaakt kamp. Het mag niet baten. De groep is creatief en weet iedere keer weer een vluchtpoging te wagen. Ary probeert driemaal tevergeefs te ontsnappen en bij de vierde keer op 11 januari 1944 is het raak.
Tijdens de ontruiming van het kamp verstopt Ary zich samen met de cadetten Carolus Popelier, Albert Ernst, Sieb van der Pol, Joop Singor en beste kameraad Hans von Seydlitz Kurzbach achter een dubbele wand onder de toneelvloer. Ze worden daar niet gevonden.

Na de ontsnapping splitsen ze op. Ary duikt samen met Hans onder bij Oekraïnse partizanen. Hier vat Ary het idee op zich bij strijdkrachten van de bondgenoot Rusland te melden om verder te kunnen strijden tegen Duitsland. Hans vindt de liefde in Oekraine, trouwt met zijn Olga en blijft achter in het dorp. In de nazomer vanHans (midden) en Ary (rechts) 1944 raakt Hans gewond aan zijn hand en overlijdt hij aan tetanus op 17 september 1944.

Wanneer Ary zich in de zomer van 1944 bij de Russen meldt, wordt hij door hen gewantrouwd, als krijgsgevangene beschouwd en afgevoerd naar een strafkamp. Dit Russische wantrouwen komt o.a. door het aantal Nederlanders dat vrijwillig aan het Oostfront meevecht met de Duitsers. In het strafkamp blijkt een groot aantal Nederlandse S'S-ers te zitten. Uit getuigenverklaringen van Franse, Hongaarse en Italiaanse medekrijgsgevangenen blijkt dat Ary elk contact met deze groep Nederlanders weigert. Onder beestachtige omstandigheden verricht hij zware dwangarbeid. Tweemaal wordt Ary ernstig ziek, eenmaal tyfus en eenmaal dysenterie.

In november 1946 weet Ary ook uit dit kamp te ontsnappen. Helaas wordt hij aan de Hongaars-Roemeense grens door de Russen gearresteerd, waarna hij, na tot 3 jaar gevangenisstraf wegens deze ontvluchting te zijn veroordeeld, naar een krijgsgevangenkamp te Odessa wordt overgebracht. Ook in dit kamp weigert Ary ieder contact met Nederlanders die voor de Duitsers hadden gevochten.
De bewakers geven Ary een zweep in de hand. Om te bewijzen dat hij een bondgenoot is moet hij Duitse gevangenen afranselen. Als hij dit doet, mag hij naar huis.
Ary weigert.

Dit versterkt de argwaan van de Russen maar levert Ary ook bewondering op. Duitse gevangenen die worden vrijgelaten zorgen ervoor dat het thuisfront weet waar Ary zit en hoe het met hem gaat. Vanaf dat moment wordt de situatie van Ary ook uitgebreid beschreven in de Nederlandse kranten. Het lukt niet om hem vrij te krijgen. In 1948 wordt Ary ernstig ziek en overlijdt dan op 29 jarige leeftijd aan TBC. Zijn laatste jaar gekenmerkt door eenzaamheid, uitputting en wanhoop.

Op 17 februari 1951 wordt Ary Gustaaf Leonardus Ligtermoet postuum de Bronzen Leeuw toegekend, een van de hoogste dapperheidsonderscheidingen die Nederland kent, voor het blijk geven van een zeer hoog moreel en zijn waardig optreden als Nederlands militair.

Ary, een bijzondere jongen. Een bijzonder mens.

Hartelijke groet, Cindy

[ img ]
Arie 3e van links, zittend op de vloer

Wat is dit weer prachtig geschreven.. Heel bijzonder!

Hoi Cindy,

zo nu en dan zoek ik dit topic er weer bij om te kijken of er een volgend stuk is geplaatst.
Nu is het alweer even geleden. Is er alweer een nieuw stuk?

24 juli 2021 Steenwijk

Hallo Yeme,

Hoop is iets bijzonders, ze woont in je hart. Je kan haar niet vasthouden maar ze is toch zo tastbaar. Wanneer je hoop verliest, stort je wereld in. En als je denkt dat alles verloren is, kan een klein vonkje hoop weer doen opvlammen.
Meestal sluimert hoop, maar soms knalt ze bijna uit je borstkas, zo dichtbij is dan de oplossing. Zo hard brandt dan haar vuur. Zoals toen met Generaal Patton en zijn Hammelburg Raid.

Sophia
Ze is al tegen de 100 maar Sophia weet het nog goed. Elf jaar was ze toen de manschappen van Generaal Patton door haar dorpje scheurden. Ze vertelt alsof er niet bijna 80 jaar voorbij zijn gegaan.

'De vogels fluiten in de ochtendschemering. Het dorp is nog in diepe rust als een diep gebulder komt aanrollen door de kleine vallei. Tanks ratelen over de smalle landweggetjes, vrachtwagens in de achterhoede.
"Die Amerikaner, wir sind befreit!" Moeder zoekt snel een paar witte lakens bij elkaar en sommeert ons deze boven uit de ramen te hangen. Gespannen hangen we over de vensterbank, de weg af turend in afwachting van onze bevrijders. De witte lakens deinen zachtjes in de wind terwijl de lucht paars en oranje kleurt door de zonsopgang. "Da sind sie, die Amerikaner. Wir sind befreit, wir sind frei!" Met overslaande stemmen zwaaien we wild boven onze lakens. Het is een sprookjesachtig gezicht hoe de tanks de ochtendmist aan flarden scheuren en de eerste zonnestralen doorlaten.

De tanks razen door de dorpsstraat, de lakens waaien op en dan sterft het gedonder alweer uit, op weg naar de volgende vallei. Beduusd kijken we naar moeder. De Amerikanen zijn niet gestopt.'

Sophia stopt even met vertellen en denkt terug aan de wanhoop van dat moment. Dan gaat ze verder.
'Het is geen bevrijding, het is een bliksemaanval. Snel halen we de lakens binnen en hopen we dat de schooldirecteur het niet heeft gezien. Een heel ander soort hoop.
Je moet weten, alle hoge posities in het dorp zijn ingenomen door nazi's. De schooldirecteur, de burgemeester, de veldwachter. De rest van de inwoners bestaat uit boeren en ambachtslui die weinig ophebben met Hitler en zijn regime. Tegenspraak wordt echter niet geduld en zwaar bestraft. Het zal nog een paar dagen duren eer we echt worden bevrijd.'
Sophia knikt en kijkt dan in de verte. "Voor ons de ergste dagen van heel de oorlog."

Hoop op de heuvel
Yeme, bovenop de heuvel is het jouw beurt om de wacht te houden. Het is 27 maart, jullie 2e nacht in het bos. Je kijkt uit over het slaperige dorpje waar Sophia woont als in de verte een diep gebulder klinkt. Het komt uit de richting van de Amerikanen. Snel maak je Sijbren en de broers Lamein wakker. Slippend over het oude bladerdek klauteren jullie naar boven naar het uitkijkpunt. Tanks, het zijn tanks! Ze komen eraan!

Van boven is goed te zien welke route ze nemen. Het is 400 meter naar de weg waar deze de heuvel kruist. Snel, sneller...omlaag glijdend, half vallend. Takken en stenen stuiteren mee. Dat het lawaai maakt doet er even niet toe. Het spant erom of jullie op tijd bij de weg zijn. Schaafplekken, een broek scheurt. Met een paar seconden speling staan jullie op de weg, buiten adem en wild zwaaiend. "Stop....stop, we zijn hier!"
De tanks denderen verder, vrachtwagens in het kielzog. In een flits strakke gezichten door de ramen. Ze stoppen niet. Het zijn Amerikanen maar ze stoppen niet. Het gebulder trekt verder door de vallei en het stof dwarrelt neer in het licht van de zonsopgang. Er klinken deuren, stemmen. “We moeten van de weg af, snel!” Met slappe benen terug de heuvel op. Iets te eten zou een wereld van verschil maken. Gelukkig heeft een van de broers wat aangevreten chocola gevonden in een verlaten schuttersputje. Hoelang houden jullie het daarop vol? Hoop houdt je even warm maar vult geen hongerige maag.

Patton
Generaal George S. Patton ontvangt rapporten dat de situatie van gevangenen in Duitse kampen sterk verslechterd. Er is geen beschutting tegen de kou, onvoldoende eten en ze worden op dodenmarsen gestuurd, weg van de oprukkende Amerikaanse en Russische troepen. Wanneer Patton hoort dat zijn schoonzoon John Water in kamp Hammelburg zit, op slechts 70 kilometer achter de vijandelijke linie, neemt hij een besluit. Eentje die op veel weerstand stuit.

Officieel laat Patton een afleidingsmanoeuvre uitvoeren door kapitein Baum, een lange officier met een rode stoppelbaard. Het doel is de Duitsers verleiden om hun troepen en tanks te verplaatsen vanuit het noorden, waar het Amerikaanse 3e leger een grote aanval voorbereidt om de rivieren over te gaan.
In een brief aan zijn vrouw schrijft Patton echter: ”Ik ben van plan een missie op weg te sturen om John te halen.” Sindsdien kennen we deze Hammelburg Raid ook als ‘operatie schoonzoon’.

Operatie Schoonzoon
In de nacht van 27 maart gaat kapitein Baum op weg, vergezeld van 314 manschappen, 16 tanks en 41 voertuigen. Het idee: erheen, gevangenen bevrijden en terug voor de Duitsers door hebben wat er gebeurt. De aandacht van de Duitsers ligt op dat moment immers meer naar het noorden. Naar verwachting zitten er zo'n 300 gevangenen waaronder John Waters.

Om bij het kamp te komen moet de eenheid 70 kilometer door kleine dorpjes en valleien én de rivier De Saale over. De eerste 50 kilometer gaat goed. In een ongekend tempo blazen de tanks door de dorpjes en is er geen enkele weerstand. Inwoners denken dat ze worden bevrijd en hangen witte lakens uit de ramen. De bevrijding zal nog even moeten wachten.
Dan, bij het stadje Gemünden, gaat het mis. Wanneer ze de brug over de rivier willen nemen wordt deze opgeblazen door de Duitsers. De eenheid moet een stukje terug door de smalle straatjes om langs de rivier af te zakken naar de volgende brug. In die straatjes zitten nu Duitse troepen verscholen, van alle kanten wordt het vuur geopend. Met forse verliezen weet kapitein Baum een brug ten noorden van Gemünden te bereiken en de rivier over te steken. In een veroverde tank (zie foto onderaan) vinden de Duitsers kaarten waardoor ze weten dat Baum op weg is naar Hammelburg. Vanuit de lucht passeert er enkele malen een Duits observatievliegtuig. De Amerikanen schieten erop maar het vliegtuig weet te ontkomen. Na het brengen van een groet met de vleugels verdwijnt deze aan de horizon. Nu weten de Duitsers precies met wie ze te maken hebben, hoeveel het er zijn en waar ze naar toe gaan.

Hammelburg
Tegen de tijd dat de eenheid van Baum kamp Hammelburg bereikt, is deze al stevig uitgedund. Er missen vijf halfrupsvoertuigen waaronder degene met de brandstofvoorraad. Ze moeten het doen met wat er in de brandstoftanks zit. Verder zijn er drie Jeeps uitgevallen en enkele tanks zwaar beschadigd. In het kamp stuit kapitein Baum op hevig verzet en het duurt tot in de vroege avond voor het kamp is overgenomen. Hierbij wordt de schoonzoon John Waters in de rug geschoten. Hij raakt zwaargewond en kan niet meer worden vervoerd.

Er blijken veel meer gevangenen in het kamp te zitten dan gedacht. In plaats van 300 zijn het er meer dan 1300. Baum moet de gewonde John achterlaten maar probeert toch met een paar honderd gevangenen terug te keren. De eenheid is echter volledig omsingeld. Ze kunnen geen kant op en liggen zwaar onder vuur. De meeste gevangenen keren uit eigen beweging terug naar het kamp. Baum laat zijn manschappen op eigen initiatief de Amerikaanse linie bereiken. Hijzelf raakt gewond en wordt gevangen gezet in het kamp dat hij een paar uur eerder had bevrijd. Uiteindelijk zullen slechts 15 manschappen en 5 gevangen er in slagen de Amerikaanse linie te bereiken.

De missie is verloren. Alle voertuigen zijn verloren en 32 mannen zijn gesneuveld. Wie niet de linie heeft bereikt is dood of gevangen.

Pas op 6 april bereikt de geallieerde linie het kamp en wordt Hammelburg voor een 2e maal bevrijd. Veel Amerikaanse krijgsgevangenen uit de eenheid van Baum zijn dan al overgebracht naar andere kampen of op dodenmars gestuurd. Zij koesteren hoop op bevrijding en overleven.
De gewonde kapitein Baum en de schoonzoon Waters, waar het allemaal om ging, zijn nog wel in het kamp. Vanwege hun verwondingen konden ze niet mee op transport.

Generaal Patton reikt ter plaatse het Distinguished Service Cross uit aan kapitein Baum. Een hogere onderscheiding zat er niet in, omdat die zou moeten worden gemotiveerd en dan zou de zaak uitkomen. Patton heeft nog wel de wind van voren gehad van generaal Eisenhower, maar daar blijft het bij.


Het is onbekend hoeveel van de manschappen van Hammelburg Raid uiteindelijk zijn thuisgekomen. Laten we hopen dat het er veel zijn.

Hartelijke groet, Cindy

Het uitzicht op de Amerikaanse linie vanaf de heuvel,
[ img ]

Een uitgeschakelde Sherman Tank van de Baum Eenheid in Gemünden, waar zij op sterke Duitse weerstand stuitte. Bron: U.S. Army
[ img ]

Kapitein Abraham Baum
[ img ]

Patton bezoekt schoonzoon Waters in hospitaal
[ img ]

Mooi stuk weer!