Aansprakelijkheid, paarden en verzekeren!
De afgelopen 15 jaar is het aantal actieve paardensporters in Nederland verdubbeld. Het aantal ongevallen waarbij paarden betrokken zijn, is daardoor ook sterk toegenomen. Omdat veel paardensporters zich altijd maar weer afvragen hoe het zit met de aansprakelijkheid en de verzekering, zal ik hierbij trachten een leesbaar en begrijpbaar verhaal te schrijven dat ook zonder juridische voorkennis te volgen is. Ik wil er wel even op wijzen dat een aantal zaken vereenvoudigd zijn weergegeven, omdat eigenlijk iedere aansprakelijkheidskwestie uniek is met zijn eigen specifieke omstandigheden.
Ik begin maar bij het basisprincipe waar vanuit gegaan wordt: 'ieder draagt zijn eigen schade'. Dit is een principe dat door veel mensen onmiddellijk wordt overgeslagen als er sprake is van schade. Men kijkt al vlot om zich heen om te bezien wie er voor de geleden schade kan gaan opdraaien. Onterecht, want soms is er gewoon niemand aansprakelijk en dan is dit wel de realiteit.
Voordat ik in ga op de verschillende wetsartikelen die een rol kunnen spelen bij de aansprakelijkheid, wil ik even de aandacht erop vestigen dat deze artikelen ook gelijktijdig van toepassing kunnen zijn. Op welk artikel een benadeelde zijn vordering zal baseren zal afhangen van de eenvoud waarmee hij daarop een beroep kan doen. Hoe minder hij hoeft aan te tonen hoe eenvoudiger het zal zijn namelijk.
In eerste instantie speelt het algemene aansprakelijkheidsartikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. Dit is een vrij algemeen artikel en is gebaseerd op 'schuld' aansprakelijkheid. Wil je dus als benadeelde je vordering hierop baseren, dan zal je aan moeten tonen dat er sprake is van een onrechtmatige daad (schuld in de volksmond) van de veroorzaker van de schade. Als benadeelde zal je alles wat je stelt ook door middel van bewijs hard moeten maken. Dat kan natuurlijk soms een lastige opgave zijn.
Maar het artikel waar we in de paardensport natuurlijk het meest mee te maken hebben is art.6:179 van het Burgerlijk Wetboek. Dit artikel gaat eigenlijk niet over paarden specifiek, maar gaat over dieren in zijn algemeenheid (dus ook cavia's, katten, honden, kanaries enz). Dit artikel zegt:
'De bezitter van een dier is aansprakelijk voor de door het dier aangerichte schade, tenzij aansprakelijkheid op grond van de vorige afdeling zou hebben ontbroken indien hij de gedraging van het dier waardoor schade werd toegebracht, in zijn macht zou hebben gehad'.
Onthoud hiervan alleen maar het eerste deel, alles achter de komma mag je gewoon vergeten. Dit laatste deel is erg lastig te begrijpen en is eigenlijk nooit van toepassing. Goed, de bezitter is dus aansprakelijk voor schade die zijn dier aanricht. Wie is de bezitter? In de regel is dit de eigenaar. In uitzonderlijke gevallen waarbij het paard zich buiten de invloedsfeer van de eigenaar bevindt en iemand anders het paard ten eigen nutte gebruikt kan het bezitterschap zijn overgegaan naar de ander. Iedere situatie zal hiervoor apart bekeken moeten worden als er twijfel over het bezitterschap is. Verder is voor dit artikel noodzakelijk dat de schade is ontstaan door een eigen gedraging van het dier. Van belang hiervoor is dat het een gedraging is die voortkomt uit de eigen energie van het dier.
En waarom is het nu eenvoudiger om een claim te baseren op artikel 6:179 BW? Dit artikel vestigt namelijk een risico aansprakelijkheid op de bezitter en geen schuld aansprakelijkheid. Baseer je je vordering dus hierop dan hoef je geen schuld van de bezitter aan te tonen! De bezitter is gewoon direkt aansprakelijk als er schade ontstaat door een eigen gedraging van zijn dier.
Maar waarom wordt dan vaak toch niet de hele schade vergoed als de bezitter wél aansprakelijk is? Dat komt omdat nog een ander artikel een rol speelt, namelijk artikel 6: 101 BW, het 'eigen schuld' artikel. Hiermee in de hand wordt bekeken of de schadelijdende partij wellicht zelf ook schuld treft aan het ongeval. Hoe groot het percentage 'eigen schuld' zal worden, hangt zo af van de feitelijke omstandigheden van het geval dat hiervan vooraf weinig te zeggen is. Wat wel te zeggen is, is dat het vastgestelde percentage eigen schuld in mindering wordt gebracht op de schadevergoedingsverplichting van de aansprakelijke. Het eigen schuld percentage kan varieren van 0 tot 100% en alles wat daar tussen zit.
Het komt er dus op neer dat je als bezitter van een paard al snel aansprakelijk bent voor schade door de eigen gedraging van het paard. Het is absoluut niet noodzakelijk dat je zelf erbij was of ook maar enige invloed erop kon uitoefenen. Je hebt een paard en dit is nou eenmaal het risico. Denk er ook aan dat bijrijders die schade oplopen ook gewoon onder dit artikel vallen! Een overeenkomst maken waarin deze aansprakelijkheid wordt uitgesloten is zinloos omdat de rechter hiervan al heeft uitgemaakt dat zo'n overeenkomst 'onredelijk bezwarend' is en dus geen werking heeft.
Hoe zit het dan met de verzekering? Eigenlijk vrij eenvoudig. Hoewel het in Nederland nog geen verplichte verzekering is, heeft eigenlijk iedere Nederlander zo'n beetje wel een AVP verzekering (aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren). Deze verzekering dekt schade als gevolg van Wettelijke Aansprakelijkheid, dus ook schade door de dieren van de verzekerde. Daarvoor is wel noodzakelijk dat er géén sprake is van bedrijfsmatig paarden houden. Dit is in principe afhankelijk van hoeveel paarden de verzekerde heeft en wat hij ermee zoal doet. Per maatschappij wordt hier nog wel eens verschillend over gedacht. Twijfel je, vraag het gewoon even na bij jouw verzekeraar. Wanneer er sprake is van bedrijfsmatig paarden houden dan zal een AVB verzekering (aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven) gesloten moeten worden. Denk er wel aan dat bedrijfsresultaten bijvoorbeeld hierbij geen rol spelen, ook met negatief resultaat kan je als bedrijf worden aangemerkt.