Geplaatst Algemeen
Paarden... ze zijn onze favoriete dieren, onze partners. Ze zijn ook veelzijdig: we kunnen erop rijden, ermee mennen, wandelen, grondwerken, vrijheidsdressuur... paarden zijn alleskunners. Een van de vragen die naar boven komen, is "hoe is het paardrijden eigenlijk ontstaan?". De Bokt Nieuwsredactie heeft dit uitgezocht.
Om paard te rijden, zijn er paarden nodig. Het hedendaagse paard stamt (vermoedelijk) af van de Eohippus, een zoogdiertje dat ongeveer de grootte van een hond had. Het diertje had vier tenen. De eohippus is door onder andere klimaatveranderingen via verschillende stadia geëvolueerd in de Equus Caballus, het paard zoals we het nu kennen.
Het paard en de mens
Het paard was niet altijd een gezelschaps-, werk- of rijdier. In eerste instantie was het een belangrijke bron van voedsel. Dit veranderde rond 6000 voor Christus, toen de eerste volkeren begonnen met het domesticeren van paarden. Later werd het ook een statussymbool, lastdier en militair wapen.
Het duidelijkste bewijs van vroeg gebruik van het paard als vervoermiddel is van zogeheten wagenbegrafenissen van rond 2.000 v. Chr. Echter, een toenemende hoeveelheid bewijs ondersteunt de gedachte dat paarden werden gedomesticeerd in de Euraziatische steppen ongeveer 3500 v.Chr.; recente ontdekkingen bij de Botai-cultuur laten mogelijk zien dat Botai-nederzettingen in de provincie Akmola in Kazachstan de plekken zijn van de vroegste domesticatie van het paard.
De eerste ruiters
Toen mensen voor het eerst op paarden gingen rijden, ging er een wereld voor ze open. Dit was tevens een keerpunt in de geschiedenis: er konden ineens veel grotere afstanden worden afgelegd. Dit feit was van invloed op het landgebruik, de handel en de oorlogsvoering.
Wie de eerste ruiters waren, en wanneer ze leefden, was tot nu toe moeilijk te achterhalen. Er bestaan dan ook meerdere theorieën over de eerste ruiters. Dit heeft twee oorzaken:
- op archeologische vindplaatsen zijn bijna geen bitten, teugels of ander harnachement te vinden
- de aanwezigheid van botslijtage bij de gevonden paardenresten is mogelijk een aanwijzing dat er op een paard is gereden, maar er zijn bijna geen skeletten van paarden gevonden, dus de mate van slijtage kan niet goed in kaart worden gebracht. Daarom is het moeilijker om na te gaan vanaf wanneer de paarden bereden worden
Jamna-cultuur
Een van de theorieën die rondgaan, is dat het de nomaden van de Jamnacultuur waren, die tussen 4500 en 5000 jaar geleden voor het eerst op hun paarden reden. Onderzoekers hebben menselijke skeletten onderzocht op zes indicatoren:
- spieraanhechtingen op bekken en dijbeen
- veranderingen in vorm van de heupkom, deze is normaal rond
- afdruksporen van de heupkom op het dijbeen
- de diameter en vorm van de dijbeenschacht
- de toetakeling van de ruggengraat
- verwondingen die veroorzaakt kunnen zijn door vallen, schoppen of beten van paarden
In totaal analyseerde het team 217 skeletten uit graven in Roemenië, Bulgarije en Hongarije, en meerdere daarvan vertoonden kenmerken die normaal gesproken alleen optreden bij skeletten van mensen die een groot deel van hun leven op een paard hebben gezeten. Bij negen skeletten leek het er sterk op dat ze van ruiters waren, en bij 24 andere leek het er enigszins op. Tot nu toe is er alleen bewijs dat mensen 3500 jaar geleden op paarden reden. Omdat de skeletten van de Jamna 4500 tot 5000 jaar oud zijn, moeten we concluderen dat zij de eerste mensen ter wereld waren die paardreden, al had slechts een enkeling die vaardigheid onder de knie.
De Jamnacultuur is een cultuur uit de periode van de overgang van kopertijd naar bronstijd, ongeveer 3600 v.Chr. tot 2300 v.Chr. tussen de Boeg, Dnjestr en de Oeral. Het was een overwegend nomadische cultuur, maar dichtbij rivieren werd wat landbouw beoefend en er zijn wat forten op heuvels gevonden.
Egyptenaren
Een andere theorie is dat het de Egyptenaren waren, die het paardrijden hebben "uitgevonden". Het gebruik van paarden werd uitgebreid toen het wiel werd uitgevonden, tussen de 3500 en 3250 v. Chr. Zo werden ze onder andere gebruikt om mensen en goederen te vervoeren. En in een Egyptisch graf van ongeveer 1300 v. Chr. zijn ook nog de eerste bewijzen gevonden van mensen die op een paard zaten. Men zag toen al het voordeel van het paardrijden: het was minder vermoeiend dan lopen en je kreeg meer ontzag doordat je hoger zat.
Chinese en Mongoolse volkeren
De derde theorie over de eerste ruiters gaat verder terug in de tijd: ongeveer 6000 jaar geleden zouden de Chinese of Mongoolse volkeren van de steppes boven de Zwarte Zee wel eens de eersten kunnen zijn geweest die paarden temden en bereden. De herders leerden hoe ze paarden moesten temmen en berijden, zodat ze verder konden trekken naar betere weidegronden. Hierdoor groeiden hun kuddes. waardoor er al snel een gebrek aan weidegronden ontstond. De stammen begonnen onderling te strijden voor de beste weidegronden. Zo ontstond langzaam de ruitermaatschappij die wij nu zo goed kennen van de Mongolen.
Toen het paardrijden zich snel over het continent verspreidde, ontstonden er ruitergemeenschappen. Een van de eerste ruitervolken waren de Scythen, die rondtrokken op de steppe van het huidige Oekraïne.
De Mongolen verschilden helemaal niet zo veel van de Xiong-nu, het volk dat pakweg 1000 jaar eerder op de steppe zwierf. Ook de Xiong-Nu waren, net als de Mongolen, eeuwig in een oorlog verwikkeld met China. en deze oorlogen pakten lang niet altijd even voordelig uit voor het Chinese rijk.
De Xiong-Nu waren uitstekende krijgers en ruiters. Ze leefden in clans en bouwden uiteindelijk vanop de steppen ten noorden van China het eerste grote nomadische imperium uit, met op zijn hoogtepunt uitlopers tot aan het Koreaans Schiereiland en Kasjmir.
Botai-cultuur
De vierde theorie heeft het duidelijkste bewijs van het gebruik van paarden als vervoermiddel is van zogeheten wagenbegrafenissen van rond 2.000 v. Chr. Echter, een toenemende hoeveelheid bewijs ondersteunt de gedachte dat paarden werden gedomesticeerd in de Euraziatische steppen ongeveer 3500 v.Chr.. Recente ontdekkingen bij de Botaicultuur laten mogelijk zien dat Botai-nederzettingen in de provincie Akmola in Kazachstan de plekken zijn van de vroegste domesticatie van het paard.
Grieken en Romeinen
De Grieken en Romeinen maakten gebruik van paarden. De adel ging vaak op hun paarden naar het slagveld. Daar stegen ze af en gingen strijden. Het belang van een goede cavalerie in de oorlog werd bewezen door Alexander de Grote en zijn vader. De bereden elite (hetairoj) had een doorslaggevende rol in de winst op het Perzische rijk.
De schrijver Xenophon schreef omstreeks 365 v. Chr. over de rijkunst en het africhten van paarden en zijn schrijfsels zijn nu nog steeds van toepassing. Hij was de eerste zei dat het paard beloond moest worden: "verlies in de omgang met paarden nooit uw zelfbeheersing. Wat onder dwang bereikt wordt, wordt zonder verstand bereikt en is net zo lelijk als het met de zweep slaan en met de sporen porren van een danser. Degenen die het verstaan met paarden om te gaan, zien er prachtig uit"
Jullie lezen het al... er is geen eenduidige theorie over de eerste ruiters. Het staat wel vast dat paarden al duizenden jaren bereden worden.
Gebruikte bronnen:
