Appaloosa (ras)

Appaloosa


Stokmaat:	alle maten mogelijk
Kleur:	stippenpatroon
Land van herkomst:	Verenigde Staten
Link naar stamboek:	http://www.appaloosa-stamboek.com http://www.appaloosa.nl http://www.appaloosa.com

De Appaloosa is een bekend paardenras dat vooral opvalt door zijn gestipte vacht. De Appaloosa is het meest bekende gestipte paardenras. Daarom worden vaak alle gestipte paarden appaloosa's genoemd, dit is echter niet juist. Er zijn namelijk meer gestipte rassen, zoals de Knabstrupper uit Denemarken en de Pinzgauer uit Oostenrijk. Deze paarden zijn gestipt, maar bezitten geen van de raskenmerken van de appaloosa.

In Nederland kennen we eigenlijk twee soorten appaloosa's. Namelijk de Amerikaanse Appaloosa, deze zijn western gefokt,en kunnen geregisteerd worden bij het AAHCH. Daarbij kennen wij ook de Nederlandse Appaloosa, sportpaarden met een stippenpatroon.

Geschiedenis

Gevlekte paarden komen al heel lang voor, waarschijnlijk hadden de eerste wilde paarden al verschillende stippenpatronen. In het Franse Lascaux en Peche-Merle zijn grottekeningen gevonden waarop gevlekte paarden te zien zijn. Deze tekeningen dateren van ongeveer 18.000 jaar voor Christus. Het is echter niet zeker of er toen wel echt gevlekte paarden leefden. Er zijn namelijk nooit grottekeningen gevonden waarop niet gestipte paarden voorkomen. Het kan dus zijn dat de stippen enkel een droom of visioen voorstellen. Dit zullen we echter nooit zeker te weten komen.

In China werden ongeveer 100 jaar voor Christus gestipte paarden gezien als superieure paarden door de keizer Wu Ti. Ze werden ‘Heavenly Horses’ (hemelse paarden) genoemd. De keizer heeft er 40.000 krijgers voor over om de gevlekte paarden in handen te krijgen. In de Chinese kunst uit die tijd zijn ook veel gevlekte paarden te zien.

Een afbeelding van een gestipt paard daterend uit 1740

In Perzië (tegenwoordig Iran) is er een mythe over gestipte paarden. Ongeveer 400 jaar voor Christus zou de held Rustam een gevlekt oorlogspaard, genaamd Rakush hebben. Rakush zou een witte demon als vader hebben, wat symbool staat voor iets heel goeds. De Perzen geloven dat Rakush de stamvader is voor alle gevlekte paarden. In Griekenland zijn bewijzen gevonden voor het bestaan van gestipte paarden rond 1300 voor Chistus. Er zijn verschillende vazen, beschilderd met gevlekte paarden, gevonden rond de tombes van Aegisthus en Clytemnestra. Rond 1580 werden er ook gestipte gebruikt in de Spaanse rijschool. De gevlekte paarden werden daar vermoedelijk gekruist met onder andere Lippizaners.

Er zijn dus sterke aanwijzingen dat de gevlekte paarden dus al erg oud zijn. Maar ze danken hun naam en echte bekendheid aan de Nez Percé indianen. De naam Appaloosa stamt uit de tijd rond 1800. De naam ‘palouse horse’ werd toen gegeven aan de gestipte paarden die leefden in het gebied rond de rivier Palouse. Later werd ‘a Palouse horse’ samengevoegd tot ‘Appaloosa horse’.

Een appaloosa bij de Nez Perce indianen in 1895

Waarschijnlijk hebben de Spanjaarden ervoor gezorgd dat de gevlekte paarden terecht kwamen bij de Indianen. Dit zou in de 16e eeuw gebeurd zijn. Rond het begin van de 18e eeuw zouden de Nez Percé indianen in bezit zijn gekomen van deze paarden. Zij gingen ermee fokken omdat de paarden een uitstekend uithoudingsvermogen hadden. Zo verbeterden ze het ras en gaven ze het de naam Appaloosa.

In het gebied waar de indianen leefden werd goud gevonden. De blanke mensen wilden het land van de indianen kopen en de indianen werden gedwongen om in reservaten te gaan wonen. Maar de Nez Percé indianen wilden dit niet. Uiteindelijk besloten de blanken de indianen aan te vallen, dit was in 1877. De Appaloosa’s werden toen gebruikt als oorlogspaarden door de indianen. Uiteindelijk verloren de Nez Percé indianen de oorlog en moesten ze vluchten richting Canada. De blanken namen veel van de Appaloosa’s van de indianen in beslag en castreerden of slachtten ze. De indianen maakten een barre toch, samen met hun overgebleven paarden. Ze reisden op de rug van de ongeveer 3000 over gebleven Appaloosa’s meer dan 2000 kilometers in 3,5 maand. Uiteindelijk overleefden slechts 1000 paarden de lange tocht. Dit waren de sterkste paarden met het beste uithoudingsvermogen. Met deze paarden is verder gefokt, hierdoor is de Appaloosa een sterk ras geworden.

Door de slachting van de Appaloosa’s door de blanken en de uitputtende lange tocht was de Appaloosa een zeldzaam ras geworden. Daarom werd in 1938 de Appaloosa Horse Club opgericht. Het doel van deze club was het redden van het ras. En dat is gelukt, de appaloosa is weer een veelvoorkomend ras geworden. De Appaloosa Horse Club is inmiddels uitgegroeid tot een stamboek voor de Amerikaanse Appaloosa.

Exterieur

De Appaloosa’s die door de Nez Percé indianen werden gefokt hadden een stokmaat tussen de 142 en 152 centimeter. Maar tegenwoordig zie je Appaloosa’s in alle maten. Je komt ze tegen van minipony’s met een stokmaat onder de 80 cm tot paarden met een stokmaat van boven de 170 cm.

In Nederland kennen twee soorten Appaloosa’s. De Amerikaanse en de Nederlandse Appaloosa. De Amerikaanse Appaloosa is een kruising tussen de Quarter Horse en de oorspronkelijk Appaloosa zoals de indianen ze fokten. Deze paarden hebben een breed hoofd met levendige en sprekende ogen. De oren zijn klein en spits, zoals bij alle Amerikaanse rassen. De hals is gespierd en de borst is breed. Ze hebben een rond en krachtig kruis met een hoog geplaatste staart. Deze paarden worden ondergebracht in het ApHC (Appaloosa Horse Club) stamboek.

De Nederlandse Appaloosa is een kruising tussen de Amerikaanse Appaloosa en sportpaarden. Deze zijn zo ver doorgefokt dat er weinig tot niets meer te zien is van de bouw van de Amerikaanse Appaloosa. De Nederlandse appaloosa komt in alle soorten en maten voor, en ze hebben niet een specifieke bouw die bij het ras hoort, enkel de kleur is kenmerkend. Het Nederlands Appaloosa Stamboek (NAS) selecteert de paarden dan ook alleen op kleur. Ieder paard met een stippenpatroon kan dus ingeschreven worden bij het NAS.

Het "mensenoog" van een appaloosa

Maar er zijn natuurlijk ook vele overeenkomsten tussen de Amerikaanse en Nederlandse Appaloosa. De meest belangrijke is de kleur van de paarden. De kleuren van de Appaloosa’s veranderen veel in hun leven. Vaak worden ze gedurende een aantal jaren steeds lichter. Maar het vlekkenpatroon blijft altijd hetzelfde. Soms verbleken de appaloosa's zo erg dat ze uiteindelijk helemaal wit worden. De Appaloosa's worden 'verblekers' genoemd. Verblekers hebben van één van hun ouders de schimmelfactor geërfd. Deze schimmelfactor zorgt ervoor dat de paarden verbleken totdat ze helemaal wit zijn. Deze eigenschap is ongewenst bij de Appaloosa stamboeken. Naast de schimmelfactor zijn er nog andere ongewenste kleurenfactoren binnen het Appaloosa stamboek. Een daarvan is de appaloosa gekruist met een platenbont paard. Hieruit komt een Pintaloosa voort. Deze paarden hebben de stippen van en Appaloosa, maar ook de vlekken van een platenbont paard.

De gestreepte hoef van een appaloosa

Naast de opvallende kleuren hebben de Appaloosa’s nog een aantal raskenmerken. Ze hebben vaak een gevlekte huid rond de mond en ogen, een zogenaamd ‘menselijk oog’ (d.w.z. wit om de iris), gestreepte hoeven en gevlekte geslachtsdelen. Ook zijn Appaloosa’s vaak te herkennen aan hun zijdeachtige en dunne staart en manen.

Kleur

Iedere Appaloosa heeft een stippenpatroon. Er zijn verschillende variaties waarin de appaloosa witpatronen voorkomen. Deze staan hieronder uitgewerkt. Ze staan gerangschikt op dominantie, degene die bovenaan staat is het meest dominant, verder naar onder worden de patronen steeds recessiever.

Few-spot

Paarden met de kleur few-spot zijn altijd homozygoot appaloosa. Ze zijn helemaal wit met enkele kleine stippen verspreid over het lichaam. Deze stippen komen overeen met de kleur van het paard (basiskleur + eventuele verdunningen). Onder de hals, op en achter de ellebogen, in de flank en op de onderbenen kunnen donkerder gekleurde gebieden voorkomen.

Snowcap

Paarden met het patroon snowcap zijn homozygoot appaloosa. Ze hebben een gekleurde voorhand en een witte deken over de achterhand. Deze deken kan erg in grootte verschillen. Zo kan het blijven bij enkele witte vlekken op de kont, maar de vlekken kunnen ook uitgroeien tot een bijna volledige deken. Bij een snowcap verlopen de randen van de witte deken niet vloeiend en zijn er geen basiskleurige stippen op de deken te zien. Ook zijn er op de rest van het lichaam heel weinig tot geen witte vlekjes te zien.

Leopard (panterbont)

Leopard is het meest bekende patroon. Het veroorzaakt basiskleurige stippen op een witte ondergrond. De stippen zitten verspreid over het hele lichaam. De hoeveelheid en de grootte van de stippen kan sterk verschillen. Soms heeft een paard heel veel kleine stipjes en het kan ook zijn dat een paard iets minder stippen heeft die groter zijn.

Varnish (marmerbont)

Dit patroon heeft qua uiterlijk veelovereenkomsten met roan. Op sommige delen van het lichaam zitten witte haren gemengd met de normaal gekleurde haren, net als bij paarden die het Rn-gen bezitten. Deze delen worden ook wel gemarmerde vlekken genoemd. Naast de gemarmerde vlekken zijn er ook normaal gekleurde delen. Deze bevinden zich vaak op de harde beenderen zoals het hoofd, de schouders en de knieën. De grenzen van de gemarmerde vlekken zijn vaak niet goed te onderscheiden.

Blanket (schabrakbont)

Paarden die schabrakbont zijn hebben een basiskleurige (met eventuele verdunningen) voorhand en een witte deken over hun achterhand. Deze deken kan erg in grootte verschillen. Zo kan het blijven bij enkele witte vlekken op de kont, maar de vlekken kunnen ook uitgroeien tot een bijna volledige deken. Op deze deken kunnen ook weer basiskleurige vlekken voorkomen en de randen verlopen vloeiend.

Snowflake (sneeuwvlokkenbont)

Dit is een vrij zeldzame kleur. Het zijn kleine witte vlekjes op een donkere ondergrond. Deze vlekjes lijken net sneeuwvlokken en zitten verspreid over het hele lichaam. Ook hier kan de hoeveelheid en de grootte van de vlekken sterk verschillen.

Frost (rijp)

Frost komt voor een groot deel overeen met varnish. Ook hier is er een basiskleur met roankleurige delen op het lichaam. Maar er is één groot verschil. Bij varnisch zitten de roan gekleurde delen verspreidt over het hele lichaam. Bij frost is de roankleuring enkel te zien op de achterhand van het paard.

Gebruik

De Amerikaanse Appaloosa’s zijn erg wendbaar en snel. Daarom werden ze vroeger in het Wilde Westen gebruikt voor het drijven van vee. Appaloosa’s zijn erg veelzijdig, daarom worden ze gebruikt in bijna alle diciplines van de paardensport. De snelle paarden worden gebruikt voor de renbaan, maar ook doen ze het goed met springen en dressuur. Tevens wordt mennen veel met deze veelzijdige paarden gedaan. Maar natuurlijk worden Appaloosa's ook gebruikt voor de westernsport. Daar kunnen ze de snelheid en wendbaarheid die ze bezitten erg goed gebruiken.

Maanblindheid

Het is al langer bekend dat maanblindheid bij Appaloosa's vaker voorkomt dan bij andere paardenrassen. Het Leopard complex spotting gen dat de oorzaak is van de kenmerkende kleur van de Appaloosa werd er daarom van verdacht verantwoordelijk te zijn voor het ontstaan van de aandoening.

Volgens professor Molly McCue, werkzaam bij de University of Minnesota’s College of Veterinary Medicine wordt bij de Appaloosa vaak een specifiek soort maanblindheid gezien, ook wel sluipende uveitis genoemd.

Ondanks dat er aanwijzingen zijn dat maanblindheid een autoimmuun ziekte is, zijn er ook aanwijzingen voor een mogelijke genetische oorzaak bij Appaloosas. Tijdens recent onderzoek door professor McCue en haar collega's werden drie stukjes DNA gevonden die gelinkt zouden kunnen zijn met het voorkomen van maanblindheid. Zulke DNA stukjes worden ook wel markers genoemd. Eén marker werd gevonden in het gen dat ook verantwoordelijk is voor het vlekkenpatroon bij Appaloosa's, een tweede en derde markers werden gevonden bij een gen dat verantwoordelijk is voor immuunreacties. Men kan met een zekerheid van 80 procent zeggen dat de gevonden markers verantwoordelijk waren voor een verhoogd risico op sluipende uveitis bij Appaloosa's.

Er zal nu verder onderzoek gedaan moeten worden om de specifieke DNA mutaties ter hoogte van de markers te vinden die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van maanblindheid. Aan de hand daarvan kunnen dan genetische test ontwikkeld worden om fokdieren te testen op hun genetische aanleg voor de aandoening.^[1]