Chris Irwin

Chris Irwin
Trainer
Geboren:	1960
Nationaliteit:	Canadees
Website:	http://www.chrisirwin.com/

Chris Irwin is een Natural Horsemanship trainer uit Canada die bekend staat om zijn focus op communicatie, hij werkt altijd vanuit het paard en maakt mensen bewust van hun lichaamstaal en gedrag en het effect hiervan op het paard.

Biografie

Chris Irwin groeide op in een arbeidersbuurt van de stad St. Catharines in Ontario (Canada) en later in Swift Current in de provincie Saskatchewan, ook in Canada. Er was heel veel mis in het gezin. Chris heeft een afschuwelijke jeugd gehad. Hij werd constant vernederd door zijn stiefvader, hij kreeg slaag, en allebei zijn ouders waren alcoholist. Daardoor werd hij een eenzelvig, gesloten kind dat vaak in zijn eentje op zijn kamer gitaar zat te spelen. Om zijn zelfbeeld op te krikken en zijn ouders te laten zien dat hij heus wel iets kon, ging hij sporten, vooral roeien en hardlopen. Hij was daar enorm fanatiek in, hij vond het heerlijk om zichzelf te pijnigen door steeds tot het uiterste te gaan. Ook zat hij bij de scouting, totdat bleek dat ook daar een kinderverkrachter rondliep.

Op 18-jarige leeftijd liep hij van huis weg en ging zwerven. Hij vond werk op de paardenrenbaan van Longacres in Seattle (Noord-Amerika). Daar woonde hij temidden van de paarden in een stal. In de winter ging hij skiën in de Rocky Mountains. Hij leidde een onbezorgd leventje.

Een paar jaar later vertrok hij naar Lake Tahoe in de zuidelijke Amerikaanse staat Nevada. Hij woonde in een camper naast het enorme stuk grond waar de eigenaar van de ranch zo'n 100 paarden had lopen. Chris' werk bestond voornamelijk uit het zadelmak maken van halfwilde Mustangs. Tijdens het paardrijden in de bergen kreeg hij een ernstig ongeluk. Mede door een fout van hemzelf struikelde zijn paard tijdens een wilde galop. Ze sloegen over de kop en gleden van een rotsachtige helling af. Het paard (Rocky) had alleen een paar schrammen maar Chris zijn rechterbeen was verbrijzeld, drie ribben waren gebroken en hij had een schedelbreuk. Het kostte een half jaar om te revalideren. Daarna ging hij wat serieuzer met paarden om.

Hij maakte o.a. kennis met de van oorsprong Nederlandse dressuurinstructeur Willy Arts, waar hij veel van geleerd heeft. Willy zei altijd tegen de mensen: "Als je een fijn paard hebt, moet je mij bellen, als je een lastpak hebt, moet je Chris bellen." Chris reed heel veel wedstrijden, vooral dressuur en mennen, en heeft talloze prijzen gewonnen. Ook leerlingen van hem hebben op zeer hoog niveau aan wedstrijden deelgenomen.

In 1995 keert hij met zijn vrouw Anita en hun baby Raven terug naar Canada en gaat wonen in een dorp in de buurt van Swift Current in Saskatchewan. Een jaar later wordt zoontje Adler geboren. In 1998 komt zijn eerste boek uit: Horses don't lie. What horses teach us about our natural capacity for awareness, confidence, courage, and trust. Het is in het Nederlands uitgegeven onder de titel Een paard liegt niet. De magie van het paardenfluisteren. In de herfst van 2000 loopt zijn huwelijk op de klippen. Chris gaat weer een zwervend bestaan leiden. Hij toert in een camper door Noord-Amerika en Canada, van de ene clinic of demonstratie naar de andere. Hij maakt faam als iemand die - zonder geweld te gebruiken - zelfs totaal verknipte, zwaar mishandelde en levensgevaarlijke paarden tot rust kan brengen. Hij heeft veel kritiek op mensen die bewust of onbewust - ook binnen de natural horsemanship wereld - geweld gebruiken tegen paarden. Zijn columns worden goed gelezen, hij krijgt uitnodigingen voor demonstraties op de meest prestigieuze paardenshows en evenementen, kortom, hij bereikt een toppositie in de paardenwereld. In zijn privéleven, en in zijn jeugd, zijn er echter nogal wat dingen fout gelopen.

In 2003 geeft hij voor een publiek van duizenden mensen een demonstratie met drie paarden. Hij had gevraagd om drie kuddemaatjes, maar men had een 'geintje' met hem uitgehaald en hem drie alfamerries in de maag gesplitst. Natuurlijk ontstond er meteen een gevecht op leven en dood in die roundpen. Hij krijgt twee merries de roundpen uit, en besluit (heel onverstandig) met het derde paard (Stella, die in shock was) aan het werk te gaan. De zaken lopen verschrikkelijk uit de hand. In feite is hij bezig een paard dat niet wil luisteren, hardhandig de les te lezen. Stella zit na afloop onder de bloedstriemen, Chris zit psychisch aan de grond: hoe heeft dit kunnen gebeuren!? Hij wordt - niet onterecht - uitgemaakt voor oplichter en hypocriet: "Waar blijf je nou, met die mooie praatjes van je!?"

Het verwerken van deze gebeurtenis, de aanvaring met Stella, is voor een groot gedeelte het verwerken van allerlei (jeugd)trauma's. Hij komt erachter dat als je zelf van binnen scheef zit, je bij wijze van spreken nooit een paard kunt rechtrichten. Een paard ziet alles aan je, ook de donkere kanten van je persoonlijkheid, de kanten die je van jezelf niet wil weten en die je weggestopt hebt. Hij schrijft er zijn tweede boek over, dat in 2005 verschijnt: Dancing with your Dark Horse. How horse sense helps us find balance, strength and wisdom. De Nederlandse vertaling: Dansen met je donkere paard. Hoe gevoel voor paarden ons helpt balans, kracht en wijsheid te vinden zal waarschijnlijk in 2010 verschijnen.

In december 2003 trouwt hij met Kathryn Kincannon. Zij geeft haar carrière op als succesvol manager van hotels en vakantieparken, en samen gaan ze op zoek naar een mooie plek om een eigen paardencentrum te vestigen. Die wordt gevonden op een stuk ongerepte wildernis in de Canadese provincie Alberta, in de uitlopers van de Rocky Mountains. Zij bouwen daar hun Riversong Ranch Equestrian Retreat.

Methode

Chris Irwin heeft geen snelle antwoorden, geen trucjes, foefjes of magische handelingen: "If there were easy answers, there wouldn't be so many problems". Hij gaat bij alle problemen terug naar de basis: 'waarom gaat iets fout?' Die vraag moet altijd eerst beantwoord worden voordat een probleem opgelost kan worden. Vaak ligt de fout niet waar de eigenaar van het paard deze verwacht en worden eigenaars geconfronteerd met hun eigen onvolmaaktheden, die ze onbewust overdragen op het paard.

Irwin ziet het paard 'in de natuur' als een angstig, paranoïde wezen, een vluchtdier. Het is de taak van de mens ervoor te zorgen dat het paard zich kan ontspannen en zich laat leiden. Hij deelt het werken met paarden op in twee delen: training en scholing. Door middel van training zorg je ervoor dat een paard klaar is om te leren: het dier is dan nieuwsgierig, attent en gefocust op de mens. Pas als je dat voor elkaar hebt, kun je beginnen met het scholen van je paard, het aanleren van een nieuwe dressuuroefening bijvoorbeeld.

Dancing with your dark horse

De methode van Chris Irwin op basis van zijn tweede boek: Dancing with your Dark Horse. How Horse Sense helps us find Balance, Strength and Wisdom, oftewel: Dansen met je Donkere Paard. Hoe Gevoel voor Paarden ons helpt Balans, Kracht en Wijsheid te vinden (vertaald door Frank de Greef, met (enthousiaste) toestemming van en in overleg met Chris zelf en enkele Nederlandse Chris Irwin-gecertificeerden - maar nog niet gepubliceerd):

Chris Irwin biedt zowel een trainingsmethode om met paarden om te gaan en goed te leren rijden, als een grondige inleiding in de equitherapie. Hij geeft niet alleen rijtechnische adviezen om het wederzijds respect tussen rijder en paard te vergroten en samen op een hoger (wedstrijd)niveau te komen, hij verklaart ook waarom paarden je kunnen helpen bij het onder ogen zien van je innerlijke schaduwkant, je onverwerkte trauma’s en frustraties. Hij spreekt uit eigen ervaring, want het boek is ontstaan nadat een demonstratie met een paard in 2003 vreselijk uit de hand was gelopen. Chris beschrijft heel open en eerlijk zijn eigen falen en zijn eigen schaduwzijde, en verklaart aan de hand van zijn meer dan 25 jaar ervaring met paarden (en ook wedstrijdrijden) hoe de paarden hem er bovenop hebben geholpen.

Voor Chris is de essentie van equitherapie dat een paard voornamelijk communiceert met behulp van zijn lichaamstaal. Niet alleen ten opzichte van soortgenoten, ook ten opzichte van de mens die hem in een trailer wil laten lopen of uit zijn stal haalt, aan een touwtje meeneemt naar de longeercirkel, binnenbak of wedstrijdring en hem gaat longeren of rijden. Constant 'leest' een paard jouw lichaamstaal en reageert daarop. En jouw lichaamstaal bevat ook signalen waarvan je je helemaal niet bewust hoeft te zijn. Wanneer er binnenin jou iets scheef zit (bijvoorbeeld dankzij een agressieve, heerszuchtige vader, en een moeder die je altijd heeft vernederd) straal je dat uit met je lichaamstaal. Je kunt andere mensen wel wijsmaken dat het prima met je gaat, maar een paard kijkt daar dwars doorheen. Een paard ziet hoe jij werkelijk in elkaar zit. Misschien heel bang van binnen en in wezen net zo agressief en heerszuchtig als je vader en met net zo'n onbedwingbare neiging tot het vernederen van mensen als je moeder. Je kunt dan nog zo'n schitterend paard hebben en nog zo'n ervaren en deskundige rijder zijn, je zult bij lange na niet het maximale uit jezelf en je paard kunnen halen. Bepaalde paarden zullen alleen maar weerbarstiger worden. Chris verklaart hoe dat werkt.

Zijn allesoverheersend motto is: “Vraag niet wat je paard voor jou kan doen, maar wat jij voor je paard kunt doen.” Dit motto is ontleend aan een beroemde uitspraak van John F. Kennedy, die van 1961 tot 1963 president was van Amerika. Kennedy zei al bij zijn inauguratie: “Ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country.” Chris heeft het woord country veranderd in horse.

Zijn methoden werden beschouwd als de 'evolutie binnen de revolutie' van het natural horsemanship en er werd aandacht aan besteed in tv-programma's zoals Canada Am, Discovery Channel, Mustang: America's Wild Horse en de PBS show Horse N'Around. De methode is gestoeld op twee fundamentele inzichten:

1. Bij paarden zijn psychologie en fysiologie één, oftewel: een paard laat met zijn lichaamstaal - in tegenstelling tot mensen - altijd zien hoe hij zich voelt. Omgekeerd betekent dit, dat als jij erin slaagt het paard rustig, mooi en soepel te laten bewegen, hij zich stukken beter zal voelen met jou dan zonder jou.
2. Paarden zijn prooidieren en mensen zijn in wezen - ook qua lichaamstaal - altijd roofdieren gebleven. Het is essentieel dat je je daarvan bewust bent bij alles wat je met een paard doet.

Kernbegrippen

In de training en scholing van paarden (en rijders) hanteert Chris acht kernbegrippen: 1. afstemming, 2. voorwaarts, 3. contact, 4. timing, 5. buiging, 6. waterpas, 7. meer grenzen, en 8. verzameling. Deze acht kernbegrippen worden in het boek achter elkaar behandeld - als een soort pad dat je volgt - maar je mag ze ook beschouwen als de acht spaken van een wiel. Aan elk begrip wijdt hij een compleet hoofdstuk, met talrijke praktijkvoorbeelden.

Afstemming

De eerste stap is altijd dat je een goede afstemming moet hebben met je paard. Chris definieert dat woord - in het Engels alignment - als ‘positioneer jezelf strategisch.’ Over dat positioneren schrijft hij: “Met positioneren bedoel ik letterlijk: waar je staat ten opzichte van je paard, hoe je staat ten opzichte van je paard, en waar en hoe jullie samen staan ten opzichte van alles en iedereen in de onmiddellijke nabijheid.”

Het woordje ‘jezelf’ licht hij toe met de woorden dat “afstemming louter en alleen jouw verantwoordelijkheid is. Vanaf het moment dat je met een paard aan het werk gaat, is het jouw taak ervoor te zorgen dat hij zich goed voelt. Hij wil niets liever dan een goede leider in jou zien, maar dat gaat niet vanzelf. Jij dient daar de volle verantwoordelijkheid voor te nemen, overigens niet alleen voor deze eerste stap - afstemming - maar ook voor al het andere dat nog komt.”

Met ‘strategisch’ bedoelt Chris dat je altijd, bij alles wat je met je paard doet, een doel voor ogen moet hebben. En het uiteindelijke doel van alles wat je met je paard doet, is in feite het vergroten van het vertrouwen van het paard in jou als leidersfiguur, en dus, omgekeerd, het vergroten van jouw controle over het paard.

Voorwaarts

Het is op zich niet zo moeilijk een paard voorwaarts te laten bewegen - want een paard doet dat van nature al heel graag - maar Chris legt uit dat de voorwaartse beweging van een paard er als het ware uit moet zien als een rivier die zonder enige rimpeling door een spiegelglad rivierbed stroomt. In die rivier liggen geen rotsblokken, steentjes of dode bomen, dus er is niets wat het water - de voorwaartse energie van het paard - verhindert om mooi glad en gelijkmatig naar voren te stromen. Zo moet ook de voorwaartse beweging van een paard eruit zien: nergens door gehinderd, slechts 'gekanaliseerd' door de hulpen van de rijder.

Contact

Wat vervolgens heel belangrijk is, is het contact van de handen van de rijder met de mond van het paard. Dat contact moet zo “licht en elastisch als een balpenveertje” zijn, maar toch mag “de teugel zich, net als het elastiek bij het bungeejumpen, niet onbeperkt laat uitrekken,” hij moet ook werken als een blokkade. Het trekken aan de teugel daarentegen - en dus aan de mond van het paard - is om diverse redenen volstrekt taboe, o.a. omdat je daarmee roofdiergedrag imiteert.

Timing

Over timing zegt hij: “Wat de juiste timing is, kan met betrekking tot paarden heel simpel worden gedefinieerd als het maximale resultaat van een minimale hulp. Dat betekent dat je je hulp moet geven op het moment dat het paard er helemaal voor openstaat.” De juiste timing moet - net als bij het stijldansen - op een gegeven moment helemaal automatisch gaan.

Buiging

Een paard zonder dwang of geweld laten buigen - met de correcte stelling - veronderstelt enige kennis van de tamelijk complexe fysiologische beweging van een paard. Chris schrijft letterlijk: “Buiging draait voor mij om één ding: aanpassingsvermogen. Het gaat niet eens zozeer om het buigen van de romp van het paard om een wending te creëren, want paarden doen dat uit zichzelf toch wel. Het soort buiging dat ik graag zie, is de buiging die richting creëert met behulp van de natuurlijke beweging van het paard. Het gaat erom dat je gebruikmaakt van wat het paard al te bieden heeft, waardoor we op een hoger niveau komen in onze relatie met hem.”

Wanneer je als rijder uitgekiend gebruikmaakt van wat een paard van nature in principe al prima kan, is er in feite sprake van het opgeven van controle om controle te krijgen. Wanneer je helemaal zonder dwang - zonder geforceerde ‘controle’ - een paard kan laten buigen op een manier die hij als zeer prettig ervaart, zal hij jou nog meer gaan beschouwen als iemand waar hij helemaal op kan vertrouwen, en krijg je dus nog meer controle over het paard.

Waterpas

Vervolgens introduceert Chris een voor Nederlandse paardenmensen nieuw begrip: waterpas (in het Engels level-headed). In eerste instantie gebruikt hij het om een bepaalde houding van het paard mee te beschrijven: “een paard is waterpas als zijn kruin op exact dezelfde hoogte ligt als zijn schoft.” En: “Als een paard waterpas is, leert hij hoe hij moet leren. Ik beschouw waterpas als een mentale neutraliteit, als de stationair draaiende motor van een auto die nog niet in de versnelling is gezet en waarvan het gaspedaal nog niet is ingetrapt. Het is aan jou om te bepalen wanneer je het paard in de versnelling zet en gas geeft.”

Maar Chris gebruikt het begrip ‘waterpas’ ook in psychische zin ten aanzien van mensen. Je bent waterpas als je geestelijk, mentaal en emotioneel in balans bent. Bij mensen is ‘waterpas’ een eindstadium (de eenwording van lichaam, geest en ziel) terwijl het voor een paard een overgangssituatie is, een noodzakelijke ontspanningsoefening bij het losmaken van het paard.

Meer grenzen

Na de voorgaande zes punten, heb je nu een paard dat alle vertrouwen in jou heeft, zelf scherp en alert is, ontvankelijk en zelfs nieuwsgierig naar jouw opdrachten. Blijf met hem oefenen door steeds meer grenzen te stellen. Chris schrijft: “Laten we eens een rekensommetje maken. Een paard heeft ten minste vier gangen (als we achteruit meetellen), elk met diverse snelheden. Verder kunnen we in ontelbaar veel richtingen rijden, en dan hebben we ook nog eens twee manieren om hem te buigen: naar links en naar rechts. Al met al bestaan er dus oneindig veel variaties en patronen om te oefenen. Maak daar gebruik van. Verander steeds zijn buiging en hou er ineens mee op. Gebruik je handen om grenzen te creëren, trek nooit aan zijn hoofd, stuur met je centrum en maak perfect getimede overgangen op het diagonale ritme van zijn romp. Een paard luistert het beste als hij heldere, consistente instructies krijgt maar nog niet weet wat er zo dadelijk van hem verlangd gaat worden. Hij wordt daar scherp en oplettend van. Blijf zijn hoofd dus vullen met overgangen. Herhaal ze wanneer je weerstand voelt of wanneer je ze niet duidelijk hebt gecommuniceerd, maar verval nooit in een sleur.” (Overigens betekent dit ook dat het niet verstandig is om met je paard hele dressuurproeven uit het boekje te oefenen!)

Verzameling

Het eindresultaat is verzameling. Chris schrijft daar de volgende dingen over:

“Dat is waar het in feite allemaal mee gaat gebeuren. De achterbenen van een paard genereren een heleboel kracht, maar doordat we hem buigen en zijn beweging kanaliseren kan hij die kracht niet allemaal tegelijk gebruiken. Een deel moet worden opgeslagen, en dat gebeurt door zijn rug naar boven te krommen, als een boog die wordt gespannen. De achterhand gaat een beetje omlaag doordat het paard zijn passen langer maakt. Zijn achterbenen komen meer onder het lichaam en zijn rug en hals gaan omhoog. Het resulteert in wat we bergop noemen. Dat is verzameling.

“Als een paard zich verzamelt, doet hij dat omdat hij beter op jouw opdrachten wil kunnen reageren. Verzameling moet zijn eigen idee zijn.”

“Een verzameld paard is in staat tot heel bijzondere gymnastische oefeningen.”

Foto's

• 

  Uitleg aan het publiek tijdens een clinic

• 

  Een Train-de-Trainer clinic op Mansour, september 2008

• 

  Chris op stal Mansour, september 2008

Bronnen, referenties en/of voetnoten

• http://www.chrisirwin.com