Hypofyse

De hypofyse is een kliertje dat in de hersenen ligt en hormonen afscheidt. Soms wordt de hypofyse beschouwd als de hoofdklier, omdat de hormonen die de hypofyse afgeeft weer inwerken op andere hormoonproducerende klieren als de bijnieren, de schildklier en de geslachtsklieren. De hypofyse is ook de plaats waar het zenuwstelsel en het endocriene stelsel samenkomen en waar hun werking op elkaar afgesteld moet worden.

Opbouw

Algemene opbouw

De hypofyse bestaat uit 2 delen. Het ene deel is een uitstulping van het diëncephalon (een deel van de hersenen), terwijl het andere deel ontstaat uit het dak van de mondholte. Deze twee delen blijven ook bij volwassen dieren duidelijk van elkaar te onderscheiden.

De adenohypofyse is het deel dat ontstaat uit het dak van de mondholte. De prefix adeno- wil zeggen dat het weefsel ontstaan is uit het epitheelweefsel van het dak van de mondholte. Al voor de geboorte verliest de adenohypofyse het contact met de mondholte. De adenohypofyse van een volwassen dier bestaat uit verschillende onderdelen, namelijk de pars distalis, de pars intermedia en de pars tuberalis. De pars distalis is onder de microscoop het duidelijkst waarneembare deel van de hypofyse. De pars intermedia ligt tegen de neurohypofyse aan gedrukt en gaat zonder duidelijke grens over in de pasr tuberalis.

De neurohypofyse is het deel dat ontstaan is uit het zenuwweefsel van de hersenen, dat wordt ook duidelijk door de prefix neuro-. Na de geboorte van het dier blijft de neurohypofyse in contact met de hersenen. De neurohypofyse bestaat ook voornamelijk uit zenuwcellen en gliacellen (= speciale steuncellen voor zenuwweefsel). Het lumen van de neurohypofyse is afgelijnd door dezelfde ependymcellen als de ventrikels van de hersenen. De neurohypofyse bestaat uit een pars nervosa en een infundibulum. Het infundibulum is de plaats waar de neurohypofyse in verbinding staat met de hersenen.

Het pars tuberalis van de adenohypofyse en het infundibulum van de neurohypofyse vormen samen de hypofysaire steel. De hypofyse wordt ook regelmatig opgedeeld in een voor- en een achterkwab. De pars distalis van de adenohypofyse vormt dan de hypofyse voorkwab (of lobus anterior). De pars tuberalis van de adenohypofyse en de pars nervosa van de neurohypofyse vormen samen de achterkwab (of lobus posterior).

Bloedvoorziening

De adenohypofyse wordt van bloed voorzien door de linker en de rechter arteria hypophysealis superior. Dat zijn aftakkingen van de arteria carotis interna. Ter hoogte van het infundibulum komt al het bloed terecht in een primaire capillaire plexus. Dat wil zeggen dat de hoofdbloedvaten daar vertakken in allemaal kleine bloedvaatjes (= capillairen). In deze primaire capillaire plexus lopen een aantal zenuwvezels die afkomstig zijn van de hypothalamus. Zij geven stoffen (hormone releasing factors) af aan het bloed die vervolgens naar de adenohypofyse vervoerd worden en zo activiteit beïnvloeden. In de hypofysaire steel komen al deze capillairen weer samen en gaan ze via lange portale venen naar de secundaire capillaire plexus ter hoogte van de adenohypofyse. Deze speciale structuur wordt een poortadersysteem genoemd en is erg belangrijk voor de werking van de adenohypofyse.

Helemaal onderaan de hypofyse lopen de linker en rechter arteria hypophysealis inferior die vooral de bloedvoorziening van de pars nervosa verzorgen.

Hormonen

De neurohypofyse en de adenohypofyse zijn verantwoordelijk voor verschillende hormonen. De neurohypofyse produceert zelf niets, maar slaat hormonen uit de hersenen op en stelt ze vrij bij bepaalde prikkels. De hormonen die in door de neurohypofyse opgeslagen en vrijgesteld worden zijn:

• Vasopressine
• Oxytocine

De adenohypofyse produceert:

• Somatotropine of groeihormoon
• Prolactine
• Thyreotropine
• Follikel Stimulerend Hormoon (FSH)
• Luteïniserend Hormoon (LH)
• ACTH
• MSH

Bronnen, referenties en/of voetnoten

• CD-rom Veterinaire histologie Deel II, door prof. Dr. Jean-Pierre Timmermans, Universiteit van Antwerpen