Idee voor een Wiki artikel? Lees in dit artikel hoe je kunt helpen!
Parelli
Parelli is een vorm van Natural Horsemanship, ontwikkeld door de Amerikaan Pat Parelli, die steeds vaker gebruikt wordt. Voorheen heette het Parelli Natural Horsemanship. Sinds enkele jaren gebruikt Parelli deze benaming liever niet meer.
In 1981 startte Pat Parelli met zijn programma in Amerika. Inmiddels is Parelli wereldberoemd geworden. In Nederland is hij sinds ongeveer drie jaar populair geworden.
Waarom zo populair?
Parelli biedt als enige in de wereld een thuisstudieprogramma om de mens Natural Horsemanship te leren, het paard kent de paardentaal al. Het is dus letterlijk het leren communiceren met paarden in paardentaal. Het programma leidt de mens stap voor stap door de oefeningen, geeft informatie over wat op welk moment gedaan of juist niet gedaan moet worden en waarom. Dit laatste wordt door Parelli "savvy" (letterlijke vertaling: snappen of begrijpen) genoemd.
Voor wie is Parelli bedoeld?
Parelli kan gebruikt worden door iedereen die wel eens iets met paarden te maken heeft. Van professioneel dressuurruiter tot boscrosser, van kind tot bejaarde. Het is een omgangsmethode waarmee gewerkt kan worden in elke denkbare discipline en met elk paard.
Hoe werkt Parelli?
De basis van Parelli is een aantal dominantiespellen: de Seven Games. Door deze games op de juiste manier met het paard te spelen krijg de mens steeds meer respect van het paard: de mens neemt hierdoor uiteindelijk de leiderspositie (ook wel de positie van de alfamerrie in de paardenkudde genoemd) in. De Seven Games worden vanaf de grond met het paard gespeeld, pas daarna kan volgens Parelli veilig op het paard gezeten worden. De dominantiespellen bestaan voornamelijk uit het wijken voor druk op alle mogelijke manieren, desensibiliseren (het paard laten wennen aan alle mogelijke objecten zodat deze hier geen angst meer voor heeft) en "who moves who": degene die het minste zijn voeten beweegt, mens of paard, is de leider.
Wat heb je nodig om te beginnen met Parelli?
Het Parelliprogramma blijft zich continu ontwikkelen en verbeteren, vandaar dat Parelli continu aan verandering onderhevig is. Tot voor kort bestond Parelli uit drie level-pakketten die men thuis kon doorlopen. De level pakketten bestonden uit een theorieboek, pocket guides waarin alle oefeningen precies stonden uitgelegd en een aantal dvd’s. Level 3 was voor de thuisstudent het hoogste niveau dat men kon behalen. Wilde men een nog hoger niveau behalen dan moest men naar Parelli zelf toe in Amerika. In totaal zijn er tien levels te behalen, maar zelfs Pat Parelli zelf zit nog niet op level 10. Tegenwoordig is men echter afgestapt van de Parelli level-pakketten.
De eerste twee oude level pakketten zoals hierboven beschreven staan nu op internet en kunnen alleen bekeken worden wanneer men tegen betaling lid wordt van de Parelli Savvy Club. Wanneer je lid wordt van deze Savvy Club heb je meer voordelen zoals korting op Parelli spullen, toegang tot een Parelli-forum waarop men alle vragen kan stellen en antwoorden krijgt en nog veel meer interessante informatie over Parelli. Daarnaast zijn er de Succes Series dvd’s: dit zijn tien dvd’s die gekocht kunnen worden om de paardentaal te leren. De dvd’s zijn op onderwerp gemaakt en hiermee kan men niet tot level drie komen, zoals voorheen, maar tot level vier. De dvd’s worden per level aanbevolen.
Naast de Success Series DVD’s zijn er ook de Parelli Patterns: dit kan vergeleken worden met de oude level pakketten; ook in de Parelli Patterns zijn boeken, pocket guides en DVD’s te vinden. De Parelli Patterns bestaan uit vier levels in vier Savvy’s (On-line, Liberty, Freestyle, Finesse). Kortom: de combinatie van het lid worden van de Parelli Savvy Club, het kopen van de Success Series dvd’s voor jouw level en het kopen van de Parelli Patterns geven de beste basis tot het zo goed en zo snel mogelijk vooruitgang boeken met je paard.
Naast alle theorie gebruikt Parelli vier materialen om het gevraagde zo goed mogelijk uit te kunnen voeren:
- De Carrot stick. Dit is een onbuigzame stok met een handvat van ongeveer een meter lang. Deze stok wordt gebruikt als een verlenging van je arm en moet dus ook niet verward worden met een zweep. De Carrot Stick heet niet zo omdat hij bij Parelli oranje is, maar om de mens eraan te helpen herinneren dat de Carrot Stick zowel kan worden gebruikt als strafmiddel (discomfort veroorzaken) als beloningsmiddel (het aaien van het paard met de stick). De slogan van Parelli is dan ook: "zo zacht als kan, zo hard als nodig is."
- De String. Dit is een touwtje met een leertje aan het einde dat aan de Carrot stick bevestigd wordt. Met dit touwtje kun je als het ware je arm nog meer verlengen.
- Het touwhalster.
Zie touwhalster voor het hoofdartikel over dit onderwerp. - De Lead Rope. Zie leadrope voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Wat kan men bereiken met Parelli?
Wat er bereikt kan worden met Parelli ligt eraan hoe ver je wilt gaan met Parelli. Te allen tijde wordt de band met je paard door het doen van Parelli versterkt. Doorloop je alleen het oude level 1 dan geeft Parelli je meer veiligheid in de omgang met je paard. Wanneer men verder gaat met Parelli kunnen veelvoorkomende problemen goed worden opgelost: denk aan een paard dat zich zelfstandig laadt op de trailer, geen sloom en ongeïnteresseerd paard meer, een paard dat je niet meer hoeft te vangen maar juist naar je toe komt, veel meer ontspanning in plaats van stress, het goed onder controle kunnen houden van je paard in alle denkbare situaties, geen paarden meer die je bijten, schoppen of op je tenen gaan staan, kortom: een paard dat met je meewerkt en meedenkt, in plaats van tegen je.
Hoe lang duurt Parelli?
Parelli is wanneer je het beste resultaat wilt krijgen niet iets wat je soms wel en soms niet doet. Parelli wordt verweven in alles wat je doet met je paard. Eigenlijk gebruik je het dus voor de rest van je leven. Hoe lang Parelli duurt ligt vooral aan jou als mens (hoe snel leer jij de paardentaal) en wat je ermee wilt bereiken. Het level 1 kan door beginnende Parelliërs in enkele weken worden doorlopen, soms zelfs in enkele dagen. Hoe hoger je komt in levels, hoe uitdagender het wordt en dus ook hoe langer het duurt voordat je door een level heen bent. Parelli kan dus zolang duren als je zelf wilt.
Parelli instructeurs
De Parelli-instructeurs zijn er om Parelliërs te helpen met dingen waar ze niet uitkomen met alleen het Parelli-pakket. Je kunt lessen nemen, workshops volgen en op een cursus gaan bij een Parelli-instructeur. Ook kun je bijvoorbeeld je paard laten herstarten of inrijden door een Parelli-instructeur. Parelli instructeurs zie je regelmatig bij demonstraties op paardenevenementen om meer mensen met Parelli kennis te laten maken. Om officieel Parelli-instructeur te kunnen worden moet je eerst zelf het thuisstudieprogramma hebben doorlopen en daarna de opleiding volgen in Amerika bij Pat Parelli zelf. Hoe meer je kunt als officieel instructeur, hoe meer sterren je kunt verdienen. Kijk voor Parelli-instructeurs in Nederland en België op www.parelli.nl.
Seven games
Het belangrijkste in de games is het stapsgewijs opvoeren van druk, om het paard te laten doen wat je wilt. Eerst een lichte aanraking of beweging, dan een iets duidelijkere, nóg iets duidelijker, en uiteindelijk een aanraking of beweging waarbij je zeker weet dat het paard gaat doen wat je wilt.
Game 1: Friendly game
De Friendly game is de allereerste game en tevens de allerbelangrijkste. Er zijn veel paarden die angstig zijn voor aanrakingen en daar wordt in deze game aan gewerkt. Sommige paarden zullen snel door deze game heen kunnen, bij andere paarden is er meer tijd nodig. Soms is het nodig om een tijdje alleen deze game te herhalen. Deze game is dus om een paard vertrouwd te maken met elke aanraking van een mens of van een gereedschap dat door een mens wordt gebruikt. Lastige plekken voor veel paarden zijn het hoofd, de flanken en de binnenkant van de achterbenen. Dit komt doordat dit kwetsbare plekken zijn en het gevaarlijk voor een paard in het wild kan zijn om deze plaatsen onbewaakt te laten voor roofdieren. Niet alleen aanrakingen met de hand moeten vertrouwd worden, uiteindelijk ook aanrakingen met de Carrot stick, string en andere vreemde voorwerpen.
Game 2: Porcupine game
De Porcupine game is de tweede game en bestaat uit wijken voor druk. Het paard moet, als je het vraagt, wijken met elk lichaamsdeel wat je wilt. Achterwaarts, zijwaarts, het hoofd omhoog of omlaag brengen, een voet optillen, alles moet met een lichte aanraking mogelijk zijn. Omdat het niet de bedoeling is dat het paard voor alles wegvlucht, wordt er tussendoor vaak gebruik gemaakt van de Friendly game, om het verschil duidelijk te maken.
Game 3: Driving game
De derde game, de Driving game, lijkt qua bedoelingen wat op de Porcupine game. Bij deze game moet het paard echter niet wijken voor druk, maar wijken voor een vraag, een suggestie. Door middel van lichaamstaal moet duidelijk zijn dat het paard achterwaarts moet lopen, de voorhand weg moet draaien, enz.
Game 4: YoYo game
De vierde game is de YoYo game. Deze game maakt gebruik van de technieken uit de driving game. Het paard moet op een lichte vingeraanwijzing achterwaarts gaan, terwijl je zelf stil blijft staan. De winnaar is degene die het minste zijn voeten beweegt, zoals in elke game. "Yoyo" komt van de beweging die het paard maakt, eerst achterwaarts en dan weer voorwaarts in een rechte lijn naar de baas toe.
Game 5: Circling game
De vijfde game is de Circling game. De Circling game lijkt wat op longeren, maar heeft een heel ander doel en uitgangspunt. Het paard moet zelf de verantwoordelijkheid nemen om in een cirkel om "zijn" mens heen te blijven lopen, terwijl die rustig in het midden blijft staan. Het is de bedoeling dat het paard in dezelfde gang, zonder te stoppen in een kleine of grote cirkel om je heen blijft lopen. Wat niet de bedoeling is, is het paard steeds maar weer hetzelfde saaie rondje te laten lopen om hem zo beweging te geven, wat wel bij het longeren gebruikt wordt. De circling game bestaat uit drie fases, de "send" (het wegsturen op de cirkel), het "circlen" (de rondjes om de mens heen blijven lopen) en het "dis-engagen" (ontkoppelen van de achterhand, zodat het paard weer terug komt).
Game 6: Sideways game
De Sideways game is de zesde game. Bij deze game worden de technieken uit de Porcupine game en Driving game gebruikt om het paard geheel zijwaarts te laten lopen voor lichte druk of een suggestie. Pat Parelli: "The better they go sideways and backwards, the better they do everything". Dus hoe beter het paard zijwaarts en achterwaarts gaat, hoe beter alles gaat. Deze game is niet voor niets de basis voor alle zijgangen en zelfs de galopwissels.
Game 7: Squeeze game
De zevende en laatste game is de Squeeze game. Bij deze game worden alle technieken van de voorgaande games gebruikt om het paard ergens langs, in, door of over te krijgen. Met alleen lichaamstaal moet het paard over een hindernis gaan, de trailer in, of over een zeil heen of onder een zeil door lopen. Bij deze game is het ook weer erg belangrijk om de druk te laten wegvallen bij het gewenste gedrag, net als bij alle andere games.
Rijden
Als de Seven games beheerst zijn, kan begonnen worden met rijden. Volgens Pat Parelli kun je pas met bit rijden, als het paard helemaal zonder bit gereden kan worden. Het bit wordt gebruikt ter verfijning, niet om de controle te behouden. Daarom worden de eerste levels geen bitten gebruikt, maar een touwhalster en clip-/touwteugels. De bedoeling met het rijden is dat je de teugels alleen gebruikt indien ze echt nodig zijn. Wederom dus goed fases gebruiken zoals ook op de grond. Met rijden wordt gebruik gemaakt van de one rein stop. Sturen en tempo wisselen gaat door middel van focussen en fases opvoeren. De carrot stick wordt tijdens het rijden niet als zweep gebruikt, maar als middel om bij te sturen, of aanwijzingen te verduidelijken.
In level 1 worden vooral de basispunten uit het rijden behandeld, zoals sturen, stoppen, een goede houding, en de fases. In level 2 en verder wordt het rijden zonder zadel en hoofdstel, het rijden met bit, het rijden van moeilijkere oefeningen en rijden met impuls verder uitgebreid.
Games in het rijden
Er zijn 2 types games die je doet in het begin van het rijden. Het eerste is de travellersgame dit is dus dat jij de eer hebt om mee te reizen met je paard maar dat het zijn verantwoordelijkheid is maintain gate dus dezelfde gang te houden. Dan mag hij nog lopen waar hij wilt, zo snel als hij wilt, zolang het maar stap is. Of zo snel draven als hij wilt zolang het draf is. En pas ingrijpen als hij eruit valt, dan bouw je weer je fases op. Op die manier leert hij zijn verantwoordelijkheid en zal hij beter in zijn gang blijven, zonder dat je constant moet aansporen om hem vooruit te krijgen. Vervolgens krijg je de game Follow the Trail dit is een game waarbij het gaat om maintain direction dus de hoefslag volgen totdat jíj zegt dat er afgewend mag worden. Het principe is ongeveer hetzelfde als de andere game. Hij kan zelf het tempo bepalen(wat hij dan wel al geleerd heeft) maar moet op de hoefslag blijven. Je grijpt dan pas weer in op het moment dat hij afwend. Dan bouw je weer je fases op, en op die manier zal hij leren dat het fijner is om gewoon de hoefslag te volgen. Belangrijk is in beide games, en eigenlijk altijd in het rijden, zoveel mogelijk die teugels lekker loslaten.
De hulpen
Je gebruikt in het rijden dan ook de direct-rein en indirect-rein directe en indirecte teugelhulpen. Een indirecte teugelhulp is een mildere fase. Hierbij breng je de buitenteugel tegen en over de hals wanneer je naar t midden van de bak wilt gaan. Hieraan vooraf zul je eerst kijken en met je houding naar binnen toe, en dan die indirecte teugelhulp erbij pakken. Gaat je paard dan nog niet? Neem dan je directe teugel erbij(dus binnenteugel) en neemt die aan. Zodra het paard gaat krijgt hij direct een release. Door op die manier je fases consequent op te bouwen, kun je vervolgens je paard op de lichtste hulpen laten afwenden. Hetzelfde geld voor het overgangen maken. Alles gaat in fases, en level 2 is vooral nog basis dingen.
Patterns
Je zult in het aanleren dan vooral gebruik maken van basispatronen, de zogeheten patterns. Voorbeelden van enkele patronen zijn bijvoorbeeld de cloverleaf, weave, figure 8, corner-to-corner, hierover zijn ook de dvd's Parelli Patterns in alle categorieën(On-line, Libery, Freestyle, Finesse). Maar deze kunnen vrij ingewikkeld worden wanneer je ze opbouwt met snelle overgangen, vliegende galopswissels en dergelijke dingen die in level 2 nog niet aan de orde zijn.
Rijstijlen
Hierna is het een kwestie van opbouwen. Parelli kent 2 rijstijlen; Freestyle en Finesse. Je begint met het Freestylen, bitloos, en pas wanneer je helemaal geen bit meer nodig hebt mag je weer met bit gaan rijden. Dan zul je eerst na het Freestyle bitloos met touwhalster freestyle gaan rijden met het Country Snaffle Bridle. Een hoofdstel die wel wat westerns heeft. Hierbij zijn de principes gewoon hetzelfde als met touwhalster, alleen vooral nog voor het gevoel van een bit erin. Bij een level 3++ of 4 kun je ook met neckrope/cordeo/halsring gaan rijden, wanneer je dus alleen nog indirecte teugelhulpen kunt geven. Vervolgens kun je de overstap maken naar het Finesse, dit is een onderdeel naar keuze, springen/dressuur/western. Je zult in principe weer gaan rijden met de concentrated reins dus aangenomen teugels. Linda Parelli heeft hier haar eigen dvd A Million Transitions over gemaakt, waarin ze ingaat op de Finesse van de dressuur.
Bronnen, referenties en/of voetnoten
- http://www.parelli.com
- http://www.parelli.nl
- Parelli Savvy Times
- Instructrice Roos van der Blom
