Idee voor een Wiki artikel? Lees in dit artikel hoe je kunt helpen!

Tetanus

Uit Bokt
Voorbehoud medisch
Let op: Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij twijfel over de gezondheid van je paard altijd een dierenarts!


De tetanusbacterie sterk vergroot

Tetanus is een aandoening aan het zenuwstelsel. De ziekte wordt veroorzaakt door de giftige stofwisselingsproducten (toxinen) van de tetanusbacterie. Deze bacterie is onder andere aanwezig in de bodem en mest.

Oorzaak of etiologie

Tetanus wordt dus veroorzaakt door de Clostridium tetani bacterie die meestal via een diepe verwonding in het lichaam van het paard terecht komt.

Ziekteverloop of pathogenese

Besmetting van dieren en mensen gebeurt meestal door besmetting van een wond met Clostridium tetani. Aangezien een zuurstofloze (anaerobe) omgeving een vereiste is, worden vooral diepe steekwonden waarbij weefsel (zoals spier) beschadigd raakt, vaak gezien als oorzaak van een tetanusbesmetting. Bijvoorbeeld als een paard in een roestige spijker stapt, of bij een diepe wond van prikkeldraad is de kans op besmetting met Clostridium tetani groot. Maar ook de navelstreng van een pasgeboren veulen of een merrie waarbij de nageboorte niet afkomt geven een verhoogde kans op tetanus.

Om goed te kunnen begrijpen wat voor ellende de giftige stofjes (toxinen) in het lichaam aanrichten, wordt eerst kort besproken hoe zenuwen en spieren normaal gesproken werken. Een spier kan samentrekken door bewuste of onbewuste besturing. Een onbewuste of automatische besturing is bijvoorbeeld als je je vinger in een vlam steekt. Een signaal komt binnen via de vinger, gaat via zenuwen in de arm naar het ruggenmerg (in de ruggewervels) wordt daar overgezet en stuurt direct een signaal terug via de zenuwen in de arm waarbij het de spieren vertelt om de hand terug te trekken uit de vlam. In het 'overzetprogramma' in het ruggenmerg wordt ook een seintje gegeven richting hersenen gegeven zodat je in je hoofd door hebt wat er aan de hand is. Het overzetgebied in het ruggenmerg is het werkgebied van de tetanus gifstoffen. In dit gebied wordt de spieren verteld om een samentrekking af te remmen, de zogenoemde remsignalen. Dankzij remsignalen blijft een spier niet tot in eeuwigheid samengetrokken en hier kan ook de mate van samentrekking geregeld worden. De gifstoffen van tetanusbacteriën binden zich stevig vast op de overzetgebieden in het ruggenmerg en verhinderen de remsignalen naar de spieren. Hierdoor blijft een spier na een samentreksignaal tot in den treure samengetrokken. De continu samengetrokken spieren veroorzaken de typische stand van een paard met tetanus, met spastische spiersamentrekkingen.

Symptomen

Vanaf het moment dat een paard besmet raakt met tetanus tot het moment dat het duidelijke symptomen van tetanus vertoont kunnen weken verstrijken, deze periode wordt de incubatietijd genoemd. In het algemeen duurt het ongeveer een week voor de eerste verschijnselen zichtbaar zijn. Hoe dichter bij het hoofd de wond is, hoe sneller en ernstiger de symptomen zijn. Een wond aan hoef of been kan zich als eerste uiten als een kreupelheid. Een aantal vroege signalen, dat echter erg subtiel is en daarom vaak niet opgemerkt wordt, is een gering terugtrekken van de lippen, het sperren van de neusvleugels en het naar beneden en terug trekken van de oren. Daarnaast hebben paarden moeite met het openen van de mond en het iets optrekken van de staart. De stevig op elkaar geklemde kaken hebben tetanus de naam 'kaakklem' bezorgt. De 'opgeprikte' oren zijn ook een symptoom dat regelmatig bij tetanus wordt gezien.

Typisch voor tetanus is dat binnen 24 uur na het ontstaan van de eerste verschijnselen, het paard spastische samentrekkingen van de grote spiergroepen vertoont. Deze grote spiergroepen heeft het dier nodig om zich staande te houden. De voor- en achterbenen staan uit elkaar en erg stijf gestrekt. Het paard neemt een houding aan als van een hobbelpaard. Ook typisch is het tevoorschijn komen van het derde ooglid (doordat het oog teruggetrokken wordt in de kas). Spastische spiersamentrekkingen kunnen worden veroorzaakt door ieder plotseling geluid, beweging of aanraking. Paarden kunnen tijdens zo'n spastische aanval vallen en niet meer overeind komen. Ze liggen met stijf gestrekte benen en de nek stijf met het hoofd omhoog (richting staart).

De spieren die nodig zijn om te ademen, namelijk het middenrif en de tussenribspieren, worden ook aangetast door de ziekte. Het paard kan hierdoor ademhalingsproblemen krijgen. Paarden die aan tetanus dood gaan, sterven meestal door ademhalingsproblemen. Ze zijn ook vatbaar voor longontsteking; door het inademen van voedsel of water.

Diagnose

De diagnose kan gesteld worden aan de hand van de typische symptomen en de anamnese. Een paard met tetanus zal het afgelopen jaar niet ingeënt zijn tegen tetanus. Meestal zal het dier ergens een diepe verwonding hebben sinds enkele dagen. De gezichtsuitdrukking van een paard met tetanus is vaak ook heel typisch, de oren zijn gespitst en de lippen staan strak gespannen en opgetrokken. In West-Europese landen worden de meeste paarden ingeënt tegen tetanus en wordt de ziekte dan ook vooral gezien bij pas geboren veulens waarbij de navel niet goed ontsmet werd.

Behandeling

De ernst van de ziekte is afhankelijk van de mate van besmetting, de hoeveelheid gifstof die door de tetanus bacteriën aangemaakt is en hoe snel een behandeling begonnen wordt. Als de plaatst van besmetting, zoals een steekwond, bekend is, dan kan deze wond behandeld worden. Daarnaast zijn antibiotica, zoals peniciline, noodzakelijk, evenals spierontspannende medicijnen en kalmerende injecties. Vaak worden ook proppen watten in de oren gestopt om geluid zo veel mogelijk te dempen. Behandeling in een donkere, stille stal met zo weinig mogelijk activiteit is een prioriteit. Als de diagnose op tijd gemaakt wordt, kan een antigifstof, ook wel antitoxine genoemd, toegediend worden. Dit antitoxine kan alleen gifstof (toxine) neutraliseren dat nog niet bij de zenuwen terecht is gekomen. Als het toxine zich eenmaal aan de zenuwen in het ruggenmerg heeft gebonden, dan rest niets dan wekenlang wachten tot het toxine door het lichaam wordt afgebroken. In die tussentijd heeft het paard uitgebreide verzorging nodig. Dieren met tetanus kunnen meestal niet zelf eten en drinken en moeten via een maagsonde gevoerd worden.

Vijftig tot negentig procent van de paarden met tetanus sterft aan de ziekte. Dieren die op tijd behandeld worden, kunnen twee weken heel ziek zijn voor ook maar enige verbetering zichtbaar is. De totale behandeling kan tot zes weken duren. Het is duidelijk dat de behandeling van een paard met tetanus moeilijk, arbeidsintensief, en duur is.

Preventie

Tetanus is goed te voorkomen door alle paarden in te enten. Begonnen wordt met een basisenting, die bestaat uit twee entingen met een tussentijd van vier weken. Na deze twee vaccinaties moet ieder jaar een herhalingsenting voor tetanus gegeven worden. Tetanus vaccinaties worden vaak met de influenza vaccinaties gecombineerd. Drachtige merries kunnen vier tot zes weken voor de geboorte van het veulen gevaccineerd worden (influenza plus tetanus) zodat het pasgeboren veulen via de biest de juiste bescherming meekrijgt. Ontsmet de navel van het pasgeboren veulen en bel een dierenarts als de nageboorte niet op tijd uit de merrie komt. Veulens van juist gevaccineerde merries kunnen op een leeftijd van zes maanden de basisentingen voor tetanus (en influenza) toegediend krijgen. Veulens van niet-gevaccineerde merries kunnen al op jongere leeftijd gevaccineerd worden. Inenten tegen tetanus biedt geen 100 procent garantie tegen tetanus. Pas altijd op met (steek)wonden bij paarden en schakel op tijd een dierenarts in. Paarden die goed gevaccineerd zijn, hebben aanzienlijk betere overlevingskansen als ze tetanus oplopen, in vergelijking met niet gevaccineerde dieren.

Ook voor mensen die veel in aanraking komen met paarden en vuil is het verstandig om een inenting tegen tetanus te halen.

Foto's

Bronnen, referenties en/of voetnoten

  • Hoefslag (15 november 2001. 53e jaargang nr. 46)



Bij dit artikel ontbreken afbeeldingen.

We zijn specifiek op zoek naar: Foto van de symptomen

Als je dit artikel aan wilt vullen kun je op bewerk klikken om je kennis aan dit artikel toe te voegen.