Idee voor een Wiki artikel? Lees in dit artikel hoe je kunt helpen!
Zomereczeem
 |
Zomereczeem is een aandoening waar tegenwoordig steeds meer paarden last van krijgen. De betreffende paarden zijn overgevoelig voor het speeksel van de Culicoïdesmug. Dit is een soort zandmugje dat alle paarden steekt om bloed te zuigen. Overgevoelige paarden krijgen vervolgens enorme jeuk, door een allergische reactie op bepaalde stoffen in het speeksel van de mug.
Oorzaak of etiologie
Zomereczeem is een multifactoriële aandoening, dat wil zeggen dat het gaat om een geheel van een groot aantal factoren die allemaal bijdragen aan het ontstaan van de jeuk. Je kunt het zien als een soort optelsom. Dit maakt het erg lastig om alle afzonderlijke factoren op te sporen. Een aantal dingen die zeker een rol spelen zijn de Culicoïdes muggen, de erfelijke aanleg van het paard, de voeding en de algemene conditie van het dier.
Ziekteverloop of pathogenese
De muggen
Culicoïdes is een geslacht van stekende muggen en worden ook wel knutten of kriebelmuggen genoemd. In Nederland en België komen meer dan 100 verschillende soorten voor. In heel Europa leven meer dan 700 verschillende soorten. Deze muggen zijn verantwoordelijk voor de verspreiding van ziektes als Afrikaanse paardenpest en Blauwtong. De Culicoïdes muggen vinden hun slachtoffers door af te gaan op de koolstofdioxide en de warmte die levende zoogdieren uitscheiden. Culicoïdes muggen zijn kleiner dan de muggen die mensen steken. Ze zijn namelijk maar 1 tot 3 millimeter lang, maar kunnen voorkomen in enorme zwermen. In een gunstig gebied en bij goede weersomstandigheden, kunnen op een hectare land wel 24 miljoen exemplaren aangetroffen worden. Elke 4 dagen bijt de Culicoïdes mug een slachtoffer en daarna planten ze zich in zwermen voort. De vrouwtjes leggen hun eieren die vervolgens na 3 tot 11 dagen uitkomen. De larven hangen daarna nog 2 tot 5 dagen als pop aan het wateroppervlak voordat de nieuwe generatie muggen uitvliegt. Een Culicoïdes mug leeft 2 tot 14 dagen en elke vrouwelijke mug legt in die periode 2 tot 3 keer ongeveer 170 eitjes.
Culicoides zijn slechte vliegers en verplaatsen zich gemiddeld tussen de 100 en maximaal 300 meter van hun geboorteplaats. Ze leggen hun eieren in water en komen dus veel voor in de buurt van stilstaand water.
De mugjes zijn vooral actief in de schemering en dan met name bij vochtig, warm en windstil weer. In Nederland zijn de mugjes er in de praktijk van half april tot eind september. Ze vliegen niet bij regen of sterke zonneschijn, en ze blijven het liefst waar ze zijn bij een beetje wind (6 km/uur). Ze kunnen een strenge vorst gemakkelijk overleven, maar geen lange droogteperiode. [1]
Erfelijke aanleg
Zomereczeem is erfelijk en niet besmettelijk. Er zijn echter verschillende dingen van invloed op de mate van zomereczeem die een paard vertoont. Het geslacht van het paard heeft geen invloed op de gevoeligheid voor deze aandoening. Donker gekleurde paarden worden wel iets meer gestoken dan lichtere paarden. Bepaalde rassen hebben meer erfelijke aanleg voor deze allergie dan anderen. Zo zijn IJslanders, Friezen, Arabieren en Shetlanders gevoeliger dan warmbloedpaarden.
Voeding
De voeding en dus ook de spijsvertering in de darmen van het paard is van invloed. Vanuit de darmen worden voedingsstoffen maar ook afvalstoffen in het bloed opgenomen om te worden vervoerd. Als het bloed veel afvalstoffen bevat is het dier gevoeliger voor problemen met de huid. Ook een teveel aan eiwitten en andere voedingsstoffen kunnen de symptomen verergeren. Het teveel aan eiwit(en andere voedingstoffen) moet verwerkt worden door het lichaam en getransporteerd worden via het bloed. Hierdoor kan het lichaam minder van de lichaamsvreemde stoffen van de mugjes afvoeren en verwerken en wordt het paard dus langer blootgesteld aan deze stoffen. Dit vergroot de kans op allergische reacties. [2].
Algemene conditie
De algemene conditie van het paard heeft ook een belangrijke invloed. Een goed doorvoed gezond paard zal veel meer weerstand hebben tegen zomereczeem dan een heel mager paard met een snotneus dat bovendien last heeft van schimmel. Een paard dat veel last heeft van stress zal ook gevoeliger zijn voor de muggen. Stress kan ontstaan doordat het paard alleen staat, veel naar wedstrijden moet, of van stal verandert. De conditie van de huid speelt eveneens een rol. Een huid die bijvoorbeeld heel droog is door veel fel zonlicht, of een huid die geïrriteerd is door parasieten of slechte verzorging is extra kwetsbaar. [2]
Bij jonge paarden is vaak niets te zien van zomereczeem, de eerste symptomen doen zich vaak voor op een leeftijd van ongeveer drie jaar, daarna kan het elk jaar erger worden.
De algehele conditie van een paard bepaalt hoe sterk de zomerczeem tot uiting komt. Hoe beter de conditie van het paard, hoe minder de zomereczeem tot uiting komt. Daardoor kan het dus voorkomen dat paarden pas op veel latere leeftijd hun aanleg voor zomereczeem laten zien. Het kan ook gebeuren dat paarden al eerder beginnen met schuren.
Het kan voorkomen dat paarden ook in de winter doorgaan met schuren doordat de ontstoken huid blijft jeuken en het paard een krabreflex heeft ontwikkeld.[3]
Symptomen
De paarden gaan schuren om van de jeuk af te komen. De huid wordt daardoor dik en schilferig, de haren breken af en onder de huid hoopt zich vocht op. Door het schuren ontstaan kleine wondjes, waarin allerlei bacteriën binnen kunnen dringen zodat de huid vaak ook nog ontstoken raakt. De huid kan zo dik worden dat er op bepaalde plaatsen, vooral bij de manenkam hele kloven ontstaan.
Diagnose
Het stellen van een goede diagnose is nog niet zo eenvoudig. Er zijn veel verschillende oorzaken voor jeuk bij paarden in de zomer en het is dus erg moeilijk om aan te tonen waar het paard precies op reageert. Er is geen simpele test beschikbaar die zomereczeem met zekerheid vast kan stellen.
Behandeling
Zomereczeem is niet te genezen. Toch kunnen de meeste paarden met zomereczeem normaal functioneren, mits rekening gehouden wordt met hun aandoening.
De beste behandeling voor paarden met zomereczeem is voorkomen dat ze gestoken worden. Dit kan bijvoorbeeld door de paarden van april tot en met september binnen te houden rond zonsopkomst en -ondergang. In die periodes zijn de mugjes het meest actief, ze komen niet naar binnen dus op stal zullen de paarden niet gestoken worden.
Een andere manier is het opdoen van een speciale eczeemdeken op de markt. De paarden zijn dan volledig ingepakt van manen tot over de staart. De deken wordt gedragen van ongeveer half april tot ongeveer half november (dit is afhankelijk van het paard en de streek waar hij staat). Ook dit hulpmiddel vermindert het aantal keer dat het paard gestoken wordt.
Het voeren van supplementen als knoflook aan het paard kan gebruikt worden om het dier minder aantrekkelijk te maken voor de muggen. [2] Verder kan een vliegenspray of insectenverdelger een goede aanvulling zijn op de eerder genoemde maatregelen.
Er zijn jeukstillende lotions en zalfjes op de markt waarmee je de symptomen kan bestrijden als het paard toch gestoken is. Een iets krachtiger middel tegen de jeuk zijn zalven met cortison erin. Dit is een hormoon dat de jeuk stopt. Als je het goed toepast is het redelijk effectief, maar de huid wordt er steeds dunner door, daarom mag het maar een beperkte periode gebruikt worden. Kijk uit dat het niet in contact komt met de ogen en probeer ook contact met je eigen huid te vermijden.
Het is ook mogelijk om je paard in te laten spuiten met corticosteroïden. Dit is erg duur en een negatieve bijwerking is de vergrote kans op hoefbevangenheid.
Bloedzuiverende kruiden kunnen de behandeling ondersteunen doordat ze de afvoer van afvalstoffen versnellen. De blootstelling aan de stof waar het paard allergisch voor is zal dan korter zijn en de reactie zal minder heftig worden.[2]
Meestal is een combinatie van meerdere van de bovengenoemde opties het beste om de overlast voor het paard zoveel mogelijk te beperken.
Als niets meer helpt kan verhuizing naar een andere streek, waar de mug minder voorkomt, zoals aan de kust, uitkomst bieden.
Preventie
Beschrijf hier wat de eigenaar kan doen om te voorkomen dat zijn of haar paard deze aandoening krijgt.
Foto's
Geschuurde en beschadigde staart door zomereczeem
Geschuurde en beschadigde staart door zomereczeem
Rode en geïrriteerde huid door zomereczeem
Bronnen, referenties en/of voetnoten
- ↑ http://www.blizzz.nl/index.php?sId=50012
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 http://www.bokt.nl/forums/viewtopic.php?f=3&t=236645
- ↑ Artikel "Staart- en maneneczeem" door Hank van Campen in PaardenSport kwartaaleditie 02/2007
